της Τζίνας Σωτηροπούλου

Τριανταπέντε χρόνια μετά, ο καναδός Denis Villeneuve (του εξαίσιου Arrival) εξελίσσει την αριστουργηματική μετα-αποκαλυπτική νέο-νουάρ αισθητική του Ridley Scott, που βασίστηκε στο περίφημο βιβλίο του Philip K. Dick «Do Androids Dream of Electric Sheep?», συναρμολογώντας μια ταινία Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Η, με όλη την σημασία της λέξης. Ναι, τα ανδροειδή ονειρεύονται ακόμη ηλεκτρικά πρόβατα 😉

 

Αψεγάδιαστη αισθητικά, η μαγική φωτογραφία του Roger Deakins αποτυπώνει συναρπαστικά αστικά κάδρα: κατοψικές προβολές του Λος Άντζελες, φωτοσκιασμένα εσωτερικά, εικόνες ερήμωσης και πρόσωπα λουσμένα σ’ ένα βαθύ ντεγκραντέ πορτοκαλί. Θα μπορούσε να πει κανείς πώς το Blade Runner 2049 είναι μια ιστορία αμφισβήτησης της πραγματικότητας, ανακάλυψης της ψυχής και της αγάπης, νοσταλγίας του παρελθόντος και αναζήτησης της ταυτότητας. Μιας ταυτότητας που γεννιέται από προκατασκευασμένες αναμνήσεις.

Δεν θα πω πολλά για την πλοκή. Μόνο αυτά. Ο σύγχρονος Blade Runner, κυνηγός ανδροειδών και ειδικός απεσταλμένος της L.A.P.D.,  Ryan Gosling -που οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι κινείται με άνεση ανάμεσα σε χολιγουντιανά μιούζικαλ και νουάρ sci fi- καλείται να αποσύρει τα τελευταία μοντέλα Nexus 8. Ο Ryan Gosling, ο Κ., που αργότερα παίρνει το όνομα Τζο, ευθεία αναφορά στον καφκικό ήρωα της Δίκης Τζόζεφ Κ, πιλοτάρει στους αιθέρες ανακαλύπτοντας ένα καλά κρυμμένο μυστικό, θαμμένο σ’ ένα από τα λίγα δέντρα που έχουν επιβιώσει της οικολογικής καταστροφής, η οποία, παρεμπιπτόντως, έχει σαρώσει τα πάντα. Το μυστικό αυτό θα τον οδηγήσει στον εξαφανισμένο Ρικ Ντέκαρτ, Harrison Ford, τον Blade Runner της εμβληματικής πλέον, ταινίας επιστημονικής φαντασίας του Ρίντλεϊ  Σκοτ.

Πού γεννιούνται οι ρέπλικες λοιπόν; Σε κλειστοφοβικές αίθουσες της Tyrell Corporation. Τα εξελιγμένα αυτά ανδροειδή, χωρίς ψυχή και βούληση, υπάκουα στους ανθρώπους, αναδύονται στα μεγαθήρια του τυφλού μεγιστάνα Νιάντερ Γουάλας-Jared Leto. Οι συμφωνίες κλείνονται σε μίνιμαλ πλατφόρμες που επιπλέουν σε υδάτινες στιλπνές επιφάνειες. Η σκηνογραφική «ιαπωνική» αυστηρότητα του Dennis Gassner παράγει ορθοκανονικά πρίσματα με γεωμετρικές αιχμηρές απολήξεις. Οι σκηνές αναδύουν υγρασία. Κυματισμοί φωτός τρεμοπαίζουν στους ψηλούς τοίχους, αντανακλάσεις νερού στο αδρό μπετόν. Η αρχιτεκτονική συγχρωτίζεται απόλυτα με το φως. Το φως δημιουργεί χώρο: έναν χώρο ψυχρό, απόμακρο αλλά συνάμα γοητευτικό. Το φουτουριστικό αρχιτεκτονικό μανιφέστο του Blade Runner συνεχίζει την πορεία του.

Χωρίς την αίσθηση του νέον, αλλά με LED φωτισμό, το νέο Blade Runner ξετυλίγεται σταδιακά από μαυρόασπρο φιλμ νουάρ σε ένα πορτοκαλί σελιλόιντ. Τα χρώματα προστίθενται για να δημιουργήσουν ένα συναισθηματικό κρεσέντο και να αποδώσουν υλικά το ζοφερό και βίαιο τοπίο, το σκληρό περιβάλλον ενός αποδομημένου τόπου. Το νερό, κυρίαρχο οπτικό θέμα, από τη γέννηση των ανδροειδών και τις αντανακλάσεις του, ως την βροχή που σαρώνει μέρος της πλοκής, συνυπάρχει με το φως και οπτικοποιεί στυλιστικά την δράση.

Το Blade Runner 2049 αφηγείται ένα αβέβαιο μέλλον σε τοξικό κλίμα. Μια εφιαλτικά άχρωμη και δύσοσμη πολιτεία, ένα υβριδικό L.A. που φωτίζεται με vintage διαφημιστικές ρεκλάμες γεμάτες κορεάτικα και ιαπωνικά σύμβολα. Εκτυφλωτικά γιγαντιαία ολογράμματα λάμπουν και προσφέρουν απολαύσεις. Ψηφιακοί σύντροφοι ηδονής. Everything you want to hear. Φούξια φώτα σε μπλε φόντο. Κρυφά απωθημένα, προσωπικές φαντασιώσεις ενός παρελθόντος-ανάμνησης. Όλα όσα θέλεις να ακούσεις είναι εκεί. Η σύγχυση του αστικού τοπίου συμπυκνώνεται σε μια φουτουριστική μητρόπολη πολλαπλών layers ρετρό αισθητικής: στο φωτισμένο δυστοπικό Λος Άντζελες που δανείζεται εικόνες βγαλμένες από τα σχεδιαστήρια των Archigram, του Buckminster Fuller και του Yona Friedman.

Λίγο παραέξω, στις παρυφές της πόλης, ένα σύννεφο σκόνης καλύπτει τον ουρανό. Πυκνές, ομιχλώδεις συνθέσεις. Νεφελώδη, χάλκινα τοπία. Θολές πορτοκαλί αποχρώσεις, ερειπωμένα κτίρια, αχανείς εκτάσεις. Βροχή καταρρακτώδης, όξινη. Ένα σκουριασμένο ανάγλυφο αναδύεται στα βιομηχανικά προάστια: λόφοι από λαμαρίνες, σίδερα, εξαρτήματα μηχανών, ανταλλακτικά, παλιές μηχανές, αυτοκίνητα, σωλήνες. Χαλύβδινα απομεινάρια μιας άλλης εποχής. Μια συμπαγής μάζα σκουπιδιών. Μια άθλια εργατική συνοικία εκμετάλλευσης ανηλίκων, ένα μνημείο εγκατάλειψης.

Και κάπου ανάμεσα, προβάλλει μια πόλη στα όρια του Λας Βέγκας. Πελώριες γυναικείες γυμνές φιγούρες ισορροπούν σε αιχμηρά τακούνια, σ’ ένα κενό απόκοσμο περιβάλλον. Το μεταμοντέρνο μανιφέστο του «Learning from Las Vegas» των Robert Venturi, Denise Scott Brown και Steven Izenour σου κλείνει το μάτι. Μνημειακά εικονοκλαστικά σύμβολα μεγα-κλίμακας πατούν με αυθάδεια το αμερικανικό δυστοπικό παρόν.

Από την εξωτικά φουτουριστική κατοικία Ennis σχεδιασμένη το 1923 από τον Φρανκ Λόιντ Ράιτ για τον Charles και την Mabel Ennis, που φιλοξένησε το σπίτι του Χάρισον Φορντ στο παλιό Blade Runner, μια μονολιθική κατοικία από διάτρητους τσιμεντόλιθους με επαναλαμβανόμενα γεωμετρικά μοτίβα και επιρροές από προκολομβιανούς πολιτισμούς της Κεντρικής Αμερικής, στο Blade Runner 2049 ο Ντέκαρτ βρίσκεται σ’ ένα παρατημένο καζίνο του Λας Βέγκας με art deco και art nouveau αναφορές. Πρόκειται για αληθινό κτίριο, το παλιό χρηματιστήριο της Βουδαπέστης. Σ’ ένα ξύλινο παλιό μπαρ με μεγάλα φωτεινά υαλοστάσια, ο Ρικ Ντέκαρντ πίνει ουίσκι με τον Κ. ενώ ολογράμματα του Elvis και του Sinatra αιωρούνται στο διηνεκές του χρόνου. Τα ιερά και αναλλοίωτα ποπ σύμβολα της μαζικής κουλτούρας είναι εδώ. Ακόμα και μετά το black out. Τίποτα δεν είναι τυχαίο. 

Δυο τελικά σχόλια. Πρώτο: η μαγευτική στιγμή του σεξ.  Ένα αιθέριο sci fi ménage à trois, με χρώματα και ολογράμματα να αναβοσβήνουν ρυθμικά. Να συγχωνεύονται προς αναζήτηση της απόλαυσης. Η Joi,  Ana de Armas, ένα ολόγραμμα συνοδού πολυτελείας, αγαπημένη του Ryan Gosling, συγχρονίζεται με την Mariette, Mackenzie Davis, διερευνώντας τους περιορισμούς των μηχανών και την ικανότητά τους να νιώθουν συναισθήματα. Εξερευνά την συγκίνηση. Το πάθος της ίσως απλώς εγγράφεται στα χαρακτηριστικά και τις προδιαγραφές του μοντέλου της. Μια αναβάθμιση λογισμικού αρκεί για να την κάνει να νιώσει την βροχή. Πόσες αναβαθμίσεις χρειάζονται για να νιώσει αληθινό πάθος ή μήπως ακόμα και το προκατασκευασμένο πάθος είναι μια εναλλακτική εκδοχή του ανθρώπινου πάθους;

Τέλος: η θέση των γυναικών. Στο ζοφερό και απόκοσμο μέλλον του Denis Villeneuve, η ιστορία έχει σβήσει τις γυναίκες. Black out. Οι γυναίκες είναι εκδικητικές μηχανές, γυμνά αντικείμενα πόθου και αναπαραγωγής. Προϊόντα προς κατανάλωση. Η “τυπολογία” της Rachael λείπει από το Blade Runner 2049. Κάτι θετικό αχνοφαίνεται προς το τέλος της ταινίας. Η Dr Ana Stelline, Carla Juri, η κατασκευάστρια αναμνήσεων, εκφράζει, ίσως, την μόνη ελπίδα διεκδίκησης εκ νέου της θέσης των γυναικών ως μέρος της αφήγησης της Ιστορίας και όχι μόνο ως επικουρικό όχημα της πλοκής. Οι αγώνες χειραφέτησης των γυναικών δεν τελειώνουν ποτέ. Μέχρι το σίκουελ λοιπόν, υπομονή & αντίσταση.