Oι architectones02 (Πέννυ Λουκάκου & Τζίνα Σωτηροπούλου) συμμετείχαν με το έργο «Βιβλιοπωλείο πλειάδες: μικρόκοσμος αφηγήσεων» στην ομαδική έκθεση «City Reads – Αθήνα του χτες και του αύριο» σε επιμέλεια της εικαστικού Ράνιας Καπελιάρη και οργάνωση του European Centre for Architecture Art, Design and Urban Studies / Chicago Athenaeum: Museum of Architecture and Design στον εκθεσιακό χώρο Contemporary Space Athens (2018). Έμπνευσή τους αποτέλεσε το βιβλιοπωλείο πλειάδες στο Παγκράτι, το οποίο και σχεδίασαν το 2013. Ένας χώρος που με την φροντίδα και την αγάπη των ιδιοκτητών έχει γίνει από τα πιο αγαπημένα στέκια των βιβλιόφιλων.

Η έκθεση έβαλε στο επίκεντρο το βιβλίο και διερεύνησε το πώς αυτό αποτελεί καλλιτεχνική έμπνευση τόσο ως αντικείμενο όσο και ως νόημα ή περιεχόμενο. Με αφορμή ένα βιβλίο οι συμμετέχοντες στην έκθεση είχαν την ευκαιρία να δημιουργήσουν ένα νέο έργο χαράσσοντας μία διαφορετική αφηγηματική πορεία. Έτσι ο επισκέπτης είχε την ευκαιρία να ταξιδέψει σε μία νέα διαδρομή, διαφορετική από την προκαθορισμένη του βιβλίου και να συμμετέχει σε μία πρωτότυπη συνδιαλλαγή μεταξύ του κειμένου και του εκθέματος.

Με αφορμή το βιβλίο του Χαράλαμπου Γιαννακόπουλου «Το 24ωρο ενός αναγνώστη» (εκδ. Πόλις), και συγκεκριμένα το κεφάλαιο «Το ιδανικό βιβλιοπωλείο», οι architectones02 δημιούργησαν 6 μικρές φανταστικές ιστορίες αναγνωστών, 6 μικρά στιγμιότυπα #ΣτοΒιβλιοπωλείο, έναν «μικρόκοσμο αφηγήσεων», που θα μπορούσαν να διαδραματίζονται εκεί, στο βιβλιοπωλείο πλειάδες, ανάμεσα στα ράφια με τα βιβλία, τις οποίες οπτικοποίησαν σε μία μακέτα του πραγματικού βιβλιοπωλείου σε κλίμακα 1/25.

Σας τις παρουσιάζουμε.

1.

Κάθισα στην κόκκινη πολυθρόνα και ξεφύλλισα το «Μια κινητή γιορτή» του Χέμινγουεϊ. Ονειρεύτηκα το Παρίσι. Και πώς θα ήταν να ζούσα το ’20. Και πόσο θα μου άρεσε να κάνω παρέα με τον Τζόις και τον Φιτζέραλντ. Και την Στάιν ακόμα. Γιατί όχι; Βόλτες στον Σηκουάνα, στο Harry’s Bar, στο Café Lipp, στο Deux Magots. Ξάφνου άρχισα να λιγουρεύομαι και εκλέρ και κρουασάν και καμαμπέρ και γαλλικά κρασιά. Σηκώθηκα σαν υπνωτισμένη από την πολυθρόνα και κατευθύνθηκα στα ταξιδιωτικά.

2.

Ο Γιώργος γνώρισε την Άντζελα στο πατάρι. Είχε στηριχτεί στο κάγκελο και έπαιζε το παιχνίδι «Βρες τον συγγραφέα». Κοίταζε τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες, τις πήρε με την σειρά και μονολογούσε. Κέρουακ, Τσίρκας, Τζόις, Καμύ, Τολστόι. Και κόλλησε σ’ αυτόν με το βιβλίο στο κεφάλι. Τώρα έσπαγε το δικό του το κεφάλι να τον θυμηθεί αλλά τζίφος. Από κάτω η Αν Σέξτον, από δίπλα ο Φιτζέραλντ… Άκουσε μια φωνή δίπλα του. Η Έμιλυ Ντίκινσον είναι αυτή; Πού; Εκεί, στην ίδια σειρά με τον Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, δίπλα στον Σάλιντζερ. Στο Δ5, είπε χαμογελαστά, λες και ετοιμαζόταν για ρουά ματ. Ο Μάρκες! Γύρισε, την κοίταξε και την ερωτεύτηκε σφόδρα.

3.

Η Ευγενία κοίταζε για ώρα την βιβλιοθήκη. Πάνω-κάτω. Δεξιά-αριστερά. Θεόρατη και γεμάτη βιβλία. Ακουμπούσε τις ράχες των βιβλίων, σχεδόν τα χάιδευε προσπαθώντας να απομνημονεύσει τίτλους. Άραγε πώς τα είχαν ταξινομήσει; Αλφαβητικά; Με βάση τον εκδοτικό οίκο; Ήταν η λογοτεχνία ξεχωριστά; Έψαχνε να βρει το τελευταίο βιβλίο του Πολ Όστερ. Αλλά κάθε τρεις και λίγο σταματούσε και έβγαζε ένα άλλο που της κινούσε το ενδιαφέρον. «Το μέσα από τα βλέφαρά μας» του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη είχε τώρα σειρά. Κάποιος την σκούντηξε ευγενικά. Μπορείτε να μου δώσετε το «Γυμνό Γεύμα» του Μπάροουζ; Δίπλα είναι. Γυρίζει τα μάτια και βλέπει τον Γ.Ι. Μπαμπασάκη να κρατά στα χέρια του την «Κοινωνία του Θεάματος» του Ντεμπόρ. Ήταν γραφτό. Έσφιξε το βιβλίο της και πήγε στο ταμείο.

4.

Δεν υπήρχε περίπτωση να περάσουν από την Σπύρου Μερκούρη και να μην μπουν μέσα. Άρπαζαν έναν Χάρι Πότερ, καμιά φορά και κανέναν Ντετέκτιβ Κλουζ ή τίποτα ήρωες της Marvel και έτρεχαν στον κήπο. Μόλις είχαν αρχίσει να διαβάζουν και όλα τους φαίνονταν συναρπαστικά. Η Αλίκη καθόταν παρακεί, έπαιρνε στα γόνατά της την Βενέτσια που λαχταρούσε χάδια, και τους καμάρωνε. Ο ακάλυπτος μύριζε γιασεμί και φρέζες. Και άνοιξη.

5.

Τι; Δεν έχεις διαβάσει το βιβλίο της Μάργκαρετ Άτγουντ; Και βλέπεις το Handmaid’s Tale; Πάντα είχαν τέτοιες διαφωνίες. Το ίδιο συνέβαινε με τον Ελρόι. Και τον Νικ Χόρνμπι. Είχε δει από δέκα φορές και την Μαύρη Ντάλια και το High Fidelity. Ήξερε απ’ έξω και ανακατωτά ατάκες, αλλά δεν είχε καν ξεφυλλίσει το βιβλίο. Γιατί η εμμονή του με τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών; Την Λάμψη; Τον Ταλαντούχο κύριο Ρίπλεϊ; Αλλά ούτε τον Τόλκιν, ούτε τον Κινγκ, ούτε την Χάισμιθ ήξερε. Τον είχε φέρει με το ζόρι στο βιβλιοπωλείο. Δεν θα έφευγε αν δεν διάλεγε ένα βιβλίο. Α! Το The Night Manager με τον Χιου Λόρι και τον Τομ Χίντλστον δεν ήθελες να δεις; Την Νυχτερινή Βάρδια του Τζον Λε Καρέ την έχετε;

6.

Πέρασε απ’ έξω. Κοντοστάθηκε στη βιτρίνα. Πάντα την χάζευε. Έγραφε με αυτοκόλλητα γράμματα «Βιβλιοπωλείο πλειάδες» και από κάτω στη σειρά βιβλία. Μπένγιαμιν, Λε Κορμπυζιέ, Βαλερύ, Μπαρτ, Κωνσταντινίδης, Φιλιππίδης. Άραγε είχε καμιά ομιλία για αρχιτεκτονική; Κολλούσε την μύτη της στο τζάμι και παρακολουθούσε την εβδομαδιαία ιεροτελεστία του στησίματος και ξεστησίματος. Τα σταντ των βιβλίων έμπαιναν στο πλάι. Οι κόκκινες καρέκλες στοιχίζονταν η μια πίσω από την άλλη. Κατέβαινε η οθόνη προβολής, έμπαινε σε λειτουργία ο προτζέκτορας, ρυθμίζονταν τα μικρόφωνα, βγαίναν οι φωτογραφικές μηχανές, ετοιμάζονταν τα κρασιά στον κήπο. Ερχόταν σιγά σιγά ο κόσμος ώσπου γέμιζε ασφυκτικά. Καμιά φορά και έξω. Το πεζοδρόμιο. Για τον κήπο δεν το συζητάμε. Γέμιζε πάντα.

Συμμετοχή στην ομαδική έκθεση «City Reads – Αθήνα του χτες και του αύριο». Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων «Αθήνα 2018 – Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου» | Contemporary Space Athens, Μητροπόλεως 74, Αθήνα | Διάρκεια: 26/4 – 13/5 Αθήνα 2018 Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου / Δήμος Αθηναίων

ΤΟ ΙΔΑΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ | Χαράλαμπος Γιαννακόπουλος «Το εικοσιτετράωρο ενός αναγνώστη» | Εκδόσεις Πόλις * αποσπάσματα

Το ιδανικό βιβλιοπωλείο βρίσκεται σε κοντινή απόσταση από τον χώρο όπου περνάς το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας σου: το σπίτι σου ή τη δουλειά∙ από την καφετέρια, αν είναι τέτοια η περίπτωσή σου, ή από το μπαλκόνι της αγαπημένης σου. Το ιδανικό βιβλιοπωλείο δεν βρίσκεται στο κέντρο της πόλης (εκτός βέβαια και αν μένεις σε μικρή πόλη), δεν είναι το βιβλιοπωλείο όπου μπαίνουν κάθε μέρα εκατοντάδες πελάτες. Γνωρίζεις τους βασικούς πελάτες του ιδανικού βιβλιοπωλείου όπου συχνάζεις.

Όταν μπαίνεις στο ιδανικό βιβλιοπωλείο, ο υπάλληλος ή ο ιδιοκτήτης που θα σε δει δεν θα σε ρωτήσει αν χρειάζεσαι τη βοήθειά του ή αν ψάχνεις κάποιο συγκεκριμένο βιβλίο∙ σε γνωρίζει και μόνο θα σε χαιρετίσει ευγενικά και θα συνεχίσει τη δουλειά του, η οποία θα είναι να διαβάζει κάποιο βιβλίο ανοιχτό μπροστά του. Αν σε γνωρίζει λίγο καλύτερα, θα σου πει: «Ήρθε το δεύτερο μέρος από το Βυζάντιο έχει ρεπό του Πεντζίκη», μα δεν θα σου αποκαλύψει σε ποιον πάγκο βρίσκεται.

Στο ιδανικό βιβλιοπωλείο συναντάς τους φίλους σου και όρθιοι γύρω από τους πάγκους συζητάτε για τα βιβλία, όχι όμως για άλλα θέματα. Όταν δεν έχεις διάθεση για κουβέντα, δεν τους βρίσκεις εκεί και μόνο χαζεύεις τα βιβλία.

[…] Μπορείς να περνάς κάθε μέρα για μια βόλτα από το ιδανικό βιβλιοπωλείο, να κάνεις ένα αργό ή γρήγορο πέρασμα μπροστά από τα ράφια και τους πάγκους με τα βιβλία και να φεύγεις χωρίς ποτέ να αισθανθείς παρείσακτος ή ενοχλητικός. Όπως ακριβώς κάνεις μπροστά στα ράφια της δικής σου βιβλιοθήκης, στο σπίτι σου, δέκα φορές κάθε μέρα.

[…] Καλό είναι στο ιδανικό βιβλιοπωλείο να υπάρχει μια γωνιά με δύο αναπαυτικές πολυθρόνες όπου να μπορείς να καθίσεις για να ξεφυλλίσεις με την ησυχία σου τα βιβλία που δεν θα αγοράσεις τελικά εκείνη τη ημέρα.

[…] Στο ιδανικό βιβλιοπωλείο υπάρχει τουαλέτα εύκολα προσβάσιμη, την οποία το κοινό μπορεί να χρησιμοποιήσει χωρίς να χρειαστεί προηγουμένως να επικαλεστεί ιατρικό πρόβλημα ή να κάνει χρήση της γοητείας του∙ χωρίς να χρειαστεί να ζητήσει άδεια ή οδηγίες από τον ιδιοκτήτη.

Στο ιδανικό βιβλιοπωλείο τα ράφια ξεκινάνε από το δάπεδο και φτάνουν μέχρι το ταβάνι, έτσι που πάντα θα υπάρχουν βιβλία που θα πρέπει να καταβάλλεις προσπάθεια για να τα πιάσεις.

Το ιδανικό βιβλιοπωλείο έχει και δεύτερο όροφο, ένα υπόγειο, ή ακόμα καλύτερα, ένα πατάρι, όπου βρίσκονται τα ράφια με τα βιβλία φιλοσοφίας και τα κόμιξ. Εκεί δεν πηγαίνουν όλοι οι πελάτες. Στο ιδανικό βιβλιοπωλείο μερικοί πελάτες έχουν φιληθεί εκεί.

Δεν υπάρχει καφετέρια ή, ακόμα χειρότερα, μπιστρό στον ίδιο χώρο με το ιδανικό βιβλιοπωλείο. Αυτά καλό είναι να υπάρχουν σε μικρή απόσταση, δυο τρία μαγαζιά πιο ψηλά στον ίδιο δρόμο. Γιατί στο ιδανικό βιβλιοπωλείο δεν γίνονται δεκτοί άνθρωποι που έρχονται για να πιουν καφέ ή να φάνε μηλόπιτα. Μια μηχανή εσπρέσο, ωστόσο, δεν είναι κακό να υπάρχει, και ας είναι μόνο για τη μυρωδιά.

[…] Στο ιδανικό βιβλιοπωλείο ακούγεται μουσική που μόνο πολύ καλά εξασκημένα αυτιά μπορούν να την ακούσουν.

Λίγα λόγια από τους architectones02 για το βιβλιοπωλείο πλειάδες.

Ο ίδιος ο χώρος στον οποίο στεγάζονται οι πλειάδες φέρει τις δικές του μνήμες, τα δικά του κρυμμένα μυστικά: πριν γίνει βιβλιοπωλείο ήταν πρακτορείο ΠΡΟΠΟ, της θρυλικής χορεύτριας των ’70ς Νάντιας Φοντάνα.

Αγαπάμε κι εμείς πολύ τα βιβλία. Θα μπορούσαμε να συμπεριλάβουμε στις βιβλιο-φιλικές σχεδιαστικές μας αναζητήσεις τη σύλληψη, επιμέλεια και σχεδιασμό μιας site specific εγκατάστασης, το 2007, μιας «υπαίθριας δημόσιας βιβλιοθήκης» στον πεζόδρομο της Μαυροκορδάτου, στο κέντρο της Αθήνας, με αφορμή την εικαστική διαδρομή ” where is the art?”, μια παράλληλη εκδήλωση στο πλαίσιο της 1ης Μπιενάλε της Αθήνας “Destroy Athens”. Με ελάχιστα μέσα δημιουργήσαμε ένα χωρικό δρώμενο που ενθάρρυνε τους περαστικούς να ξεφυλλίσουν βιβλία στο κέντρο της πόλης, μια κατασκευή η οποία έδινε ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία μέσω του βιβλίου, ένα ιδιότυπο “bookcrossing”.

Το βιβλιοπωλείο πλειάδες σχεδιάστηκε ώστε να είναι φιλικό προς τους αναγνώστες. Πάντα με σεβασμό στις ευαισθησίες και στις υποδείξεις των ιδιοκτητών, του Άλκη Τεμπονέρα και της Αλεξάνδρας Μπίζη. Εστιάσαμε όχι μόνο στο βιβλίο ως αντικείμενο αλλά περισσότερο στην έννοια του διαβάσματος. Θέλαμε ένα βιβλιοπωλείο ζεστό, εγκάρδιο, οικείο και συνάμα δυναμικό και αναγνωρίσιμο που να προκαλεί τον περαστικό και να έλκει το βιβλιόφιλο κοινό.

Η γεωμετρία του καταστήματος αποτέλεσε μία από τις βασικές αρχές σχεδιασμού. Διατηρήσαμε λοιπόν όλα εκείνα τα δομικά στοιχεία που οργανώνουν ένα τυπικό κατάστημα στο ισόγειο μιας συμβατικής αθηναϊκής πολυκατοικίας, ενώ παράλληλα τονώσαμε την υπάρχουσα γεωμετρία του χώρου απελευθερώνοντας την τζαμαρία της εισόδου από τα συμπαγή πάνελ αλουμινίου που εμπόδιζαν το φυσικό ηλιασμό. Ο μακρόστενος χώρος όχι μόνο δεν αποτέλεσε εμπόδιο αλλά έγινε η αφορμή για να οικοδομηθεί η αρχιτεκτονική σύνθεση. Η επιμήκης κάτοψη που οδηγεί στην μικρή φυτεμένη αυλή και το μεγάλο ύψος της διώροφης εισόδου είναι οι δύο άξονες πάνω στους οποίους βασίστηκε η ιδέα του «βιβλιοπωλείου-βιβλιοθήκης». Θέλαμε να κάνουμε τον επισκέπτη-βιβλιόφιλο να κοιτάξει προς δύο κατευθύνσεις: στο βάθος-κήπος και ψηλά προς το πατάρι: να αντιληφθεί τις διαστάσεις του χώρου με την καλύτερη αξιοποίηση του όγκου του βιβλιοπωλείου.

Εκτός από τις ευθυτενείς βιβλιοθήκες “διαδρόμους βιβλίων”, ένα επιπλέον στοιχείο που τονίζει τη γραμμικότητα του χώρου είναι τα επιμήκη φωτιστικά οροφής. Ο πεντάμετρος ψηλός χώρος του foyer καλύπτεται από μια πελώρια ξύλινη βιβλιοθήκη, από την οποία αντλήσαμε και την ιδέα του λογότυπου, ενώ αντιδιαμετρικά, σχεδιάσαμε μια εικαστική εγκατάσταση, μια ρυθμική τοιχογραφία-πινακοθήκη ασπρόμαυρων φωτογραφιών στην οποία φιγουράρουν 30 από τους αγαπημένους συγγραφείς του βιβλιοπωλείου.

Οι πλειάδες χρωματίζονται σε τόνους του βαθύ γαλαζοπράσινου του ωκεανού με πινελιές έντονου κόκκινου. Αρχικά θέλαμε να θυμίζει εικόνες από πίνακες του Edward Hopper και ταινίες του Bruno Delbonnel. Στην πορεία το βαθυπράσινο, το κόκκινο και το ξύλο συνδυάστηκαν με πιο γήινες και βιομηχανικές αποχρώσεις του γκρι στα μεταλλικά στοιχεία και του υπόλευκου στο εποξειδικό δάπεδο.

Ο πίσω εγκαταλελειμμένος ακάλυπτος της πολυκατοικίας έχει διαμορφωθεί σε κήπο του βιβλιοπωλείου και meeting point των επισκεπτών. Οι ιδιοκτήτες μεταμόρφωσαν στην κυριολεξία τον χώρο. Περιποιήθηκαν τον πανύψηλο φοίνικα, ζωντάνεψαν τα μικρά οπωροφόρα, φύτεψαν αναρριχόμενα και μυρωδικά, γέμισαν τον κήπο με γλάστρες. Λευκό χαλίκι με πατημένο χώμα και μια παλιά «αθηναϊκή» αύρα σε συντροφεύει καθισμένος σ’ ένα από τα μικρά ξύλινα τραπεζάκια τύπου γαλλικού μπιστρό, ξεφυλλίζοντας τις νέες εκδόσεις της σεζόν αλλά και παλιά αγαπημένα βιβλία. Για να τον ανακαλύψεις πρέπει να διασχίσεις ολόκληρο το βιβλιοπωλείο οπότε θα πλοηγηθείς έστω για λίγο, ανάμεσα στα βιβλία. Αυτή είναι άλλωστε η μαγεία ενός βιβλιοπωλείου.

Οι architectones02 ιδρύθηκαν το 2003 στην Αθήνα από την Πέννυ Λουκάκου και την Τζίνα Σωτηροπούλου, απόφοιτες της Σχολής Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ με μεταπτυχιακές σπουδές στο Λονδίνο, ΜΑ in Visual Culture στο Westminster University και MA in Advanced Theatre Practice (σκηνογραφία) στο CSSD αντίστοιχα. Το γραφείο εστιάζει στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό και στην κατασκευή με έργα που κυμαίνονται από μεγάλης κλίμακας αναπλάσεις μέχρι αντικείμενα. Ειδικεύεται σε μελέτες κτιριακών έργων, ανακαινίσεις εσωτερικών χώρων και υπαίθριες διαμορφώσεις. Παράλληλα δραστηριοποιείται σε πολιτιστικά πρότζεκτ αναλαμβάνοντας τον σχεδιασμό σκηνικών για το θέατρο και την τηλεόραση αλλά και εκθέσεων όπως τα «70 χρόνια Ελληνική Ραδιοφωνία» στο Ζάππειο Μέγαρο και «Η Αθήνα τον 20ο αιώνα» στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων. Μελέτες της ομάδας έχουν βραβευθεί σε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς και έχουν δημοσιευθεί σε αρχιτεκτονικά περιοδικά. H ανάπλαση διατηρητέας διπλοκατοικίας στο Παγκράτι έχει συμπεριληφθεί στην έκδοση της TASCHEN “100 interiors around the world”.