Συνέντευξη στην Τζίνα Σωτηροπούλου 

Την Δέσποινα Παπαδοπούλου την γνώρισα πριν μερικά χρόνια μέσα από μια συνέντευξη για το περιοδικό SOUL  με αφορμή τη διπλωματική της εργασία με τίτλο «Έξοδος μέσα απ’ τη Φυλακή» στη σχολή αρχιτεκτόνων του Ντελφτ. Aπόφοιτη του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, η πρότασή της ανέτρεπε κατά κάποιο τρόπο τα δεδομένα στον σχεδιασμό των φυλακών με μια εναλλακτική πρόταση αλλαγής της φιλοσοφίας σχετικά με το τι συμβολίζει εννοιολογικά η φυλακή σήμερα. Από μια περιφραγμένη, ερμητικά κλειστή, απόκοσμη, εξαναγκαστική, πειθήνια αρχιτεκτονική, μια αρχιτεκτονική της τιμωρίας – του Πανόπτικον του Bentham και της Επιτήρησης και τιμωρίας του Φουκώ, η «φυλακή» της Δέσποινας Παπαδοπούλου έγινε τόπος θεραπείας και εκπαίδευσης, ανοιχτή και “ελεύθερη” όπου γνώση και δεξιότητες κατακτούνται σταδιακά στον χώρο και στον χρόνο. 

Έξι χρόνια μετά, η Δέσποινα Παπαδοπούλου βρίσκεται στο Γκέτεμποργκ της Σουηδίας, με ένα ολοκαίνουριο φωτογραφικό λεύκωμα και ένα πολύ ενδιαφέρον διαδραστικό site με φωτογραφίες, illustrated χάρτες, πληροφορίες, καρτ-ποστάλ και infographics. Το «Έχουμε Ακόμα». Το αποτύπωμα ενός ταξιδιού που οι περισσότεροι από εμάς ονειρευόμαστε να κάνουμε: ένα american cross-country road trip, από το Σαν Φρανσίσκο στη Νέα Υόρκη. Με ενδιάμεσες στάσεις:  Los Angeles, Joshua Tree, Grand Canyon, Lake Powell, Santa Fe, Fort Worth, Houston, New Orleans, Memphis, Chicago, Detroit, Niagara Falls μεταξύ άλλων. Αμερικάνικα diners και motels δίπλα σε highways, ατελείωτα αχανή τοπία που εναλλάσσονται με μοναδικές κορυφογραμμές μεγαλουπόλεων. Ζηλέψαμε όσο δεν πάει.

From California to the New York island; 
From the red wood forest to the Gulf Stream waters 
This land was made for you and Me.

ON THE ROAD, από την Δυτική στην Ανατολική Ακτή. Ένα υπέροχο φωτογραφικό λεύκωμα περιπλάνησης στο αμερικάνικο όνειρο. Ένα φανταστικό ταξίδι μέσα από το βλέμμα της Δέσποινας Παπαδοπούλου. «Έχουμε Ακόμα».

23 μέρες, 15 πολιτείες. Από το Σαν Φρανσίσκο στη Νέα Υόρκη. Πώς αποφασίσατε να κάνετε το ταξίδι αυτό;

Δέσποινα Παπαδοπούλου: Νομίζω πως το ταξίδι αυτό αρχικά ήταν μια “άμυνα” στον πόνο που μας προκαλούσε η σκέψη πως έπρεπε να εγκαταλείψουμε το Σαν Φρανσίσκο, την πόλη αυτή που τόσο αγαπήσαμε. Μετά από δύο χρόνια γεμάτα δυνατές εικόνες και εμπειρίες στην Καλιφόρνια, ο σύντροφός μου και εγώ έπρεπε να γυρίσουμε στην Ευρώπη. To ταξίδι αυτό ήταν λοιπόν για μας ένας τρόπος να σκεφτούμε το τέλος της εμπειρίας αυτής ως την αρχή μιας νέας. Και έπρεπε να είναι μεγάλο και θεαματικό. Ο σχεδιασμός του έγινε παιχνίδι. Αγοράσαμε ένα χάρτη, αρχίσαμε να σημαδεύουμε τα μέρη που θέλαμε να δούμε και σιγά σιγά ενώσαμε τις τελείες. Και έτσι κάπως καταλήξαμε σε αυτό το road trip. Αφού στην Αμερική ένα μεγάλο ταξίδι σημαίνει πάντα ένα μεγάλο ταξίδι με αυτοκίνητο.

Έχετε δημιουργήσει ένα πολύ ενδιαφέρον διαδραστικό site. Εκεί βλέπεις τις διαδρομές που κάνατε και μερικές ακόμα πληροφορίες για το ταξίδι σας. Ήταν ένα τυπικό american cross-country road trip; Αμερικάνικα diners και motels δίπλα σε highways;

ΔΠ: Ήταν η δική μας εκδοχή του κλασσικού αμερικάνικου road trip. Ο καθένας που ξεκινάει ένα τέτοιο ταξίδι το κάνει για τους δικούς του λόγους και με τους δικούς του όρους. Μπορεί για κάποιον να είναι μια περιπέτεια, μια αφορμή ενδοσκόπησης, μία φυγή από την πραγματικότητα ή μια προσπάθεια επαναφοράς σε αυτήν. Και ο τρόπος / διάρκεια και πάλι διαφέρει. Διαμονή σε motels, σαν αυτά με τις τεράστιες γερτές πινακίδες, ή στο αυτοκίνητο, σε ξενοδοχεία ή camping. Στο διαδραστικό χάρτη που έχουμε φτιάξει στο website του “Έχουμε ακόμα” προσπαθούμε να μεταδώσουμε τις εμπειρίες μας και να παρακινήσουμε τον επισκέπτη να φανταστεί τη δική του εκδοχή. Για να απαντήσω όμως και σε αυτό που με ρώτησες, επιλέξαμε να νοικιάσουμε ένα campervan. Έτσι τις περισσότερες μέρες διανυκτερεύαμε στο αμάξι αφού παρκάραμε σε κάποιο από τα Εθνικά Πάρκα ή σε κάποιο parking για φορτηγά και ταξιδιώτες. Ήταν πολύ ωραία εμπειρία. Διέθετε και κουζινάκι με ψυγειάκι και γκάζι για μαγείρεμα- το πρωί για να κάνεις τον καφέ σου άνοιγες το πορτ παγκάζ!

Τι το διαφορετικό έχει ένα αμερικάνικο road trip από ένα ευρωπαϊκό;

ΔΠ: H ανάπτυξη της κουλτούρας των road trips στην Αμερική ξεκίνησε πολύ νωρίς, ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα. Στη χώρα αυτή το αυτοκίνητο αγαπήθηκε όσο πουθενά και έγινε σύμβολο ελευθερίας, δυναμισμού και κοινωνικού status. Ήταν φυσικό τα ταξίδια με το αυτοκίνητο να ενταχθούν στην κουλτούρα των ανθρώπων και έτσι αναπτύχθηκε μια ολόκληρη φιλοσοφία πίσω από αυτά τα “κλασσικά” Αμερικάνικα road trips. Και μέσα από τη λογοτεχνία, τον κινηματογράφο και τη φωτογραφία η φιλοσοφία αυτή έγινε γνωστή σε όλο τον κόσμο. Ένα Αμερικάνικο road trip έχει νομίζω αυτή ακριβώς τη διαφορά, της παράδοσης που υπάρχει πίσω από αυτά, του μύθου. Αυτό είναι που τα κάνει τόσο ελκυστικά.

Το ατελείωτο αχανές τοπίο και ο απέραντος αμερικάνικος ορίζοντας ή η ανοικοδόμηση καθ’ ύψος και η αστική πύκνωση των μεγαλουπόλεων συμπυκνώνει για σας το αμερικάνικο ανάγλυφο;

ΔΠ: Σίγουρα ο συγκλονιστικός ορίζοντας είναι αυτό που έχει εντυπωθεί στο μυαλό μου και ο απέραντος, “μακρινός”, μπλε ουρανός. Η αίσθηση ότι βρίσκεσαι στη μέση μιας έκτασης που απλώνεται γύρω σου προς όλες τις κατευθύνσεις αμετάβλητη και ο ουρανός από πάνω σου είναι πολύ ψηλά, πολύ ελαφρύς σαν ένας γιγάντιος θόλος. Δεν ξέρω πως να το περιγράψω καλύτερα με λόγια. Ελπίζω οι φωτογραφίες μου να εξηγούν καλύτερα αυτό που θέλω να πω.

California dreaming vs the city that never sleeps. Σαν Φρανσίσκο ή Νέα Υόρκη; Δυτική ή ανατολική ακτή και γιατί;

ΔΠ: Υπάρχουν κόμικ / memes με συγκρίσεις των δύο πόλεων που αξίζει να ψάξει κάποιος. Αποτυπώνουν με χιουμοριστικό τρόπο τις διαφορετικές κυρίαρχες κουλτούρες και συνήθειες στις δύο πόλεις και τις προκαταλήψεις που έχουν οι κάτοικοι της μίας για την άλλη. Για παράδειγμα συγκρίνουν τον τρόπο μετακίνησης στις δύο πόλεις (ΙΧ στη Νέα Υόρκη, ΜΜΜ στο Σαν Φρανσίσκο), τα ενοίκια, τα χόμπυ των νέων ανθρώπων, την ισορροπία εργασίας/ελεύθερου χρόνου κλπ. Θυμίζει λίγο τη “διαμάχη” μεταξύ Αθήνας – Θεσσαλονίκης! Δεν έχω ζήσει στην ανατολική ακτή, όμως έχω επισκεφτεί κάποιες φορές τη Νέα Υόρκη και είναι μια πόλη που κερδίζει τον επισκέπτη με την ενέργειά της. Είναι πιο σκληρή από το Σαν Φρανσίσκο. Έχει μια άγρια ομορφιά. Αλλά προσωπική μου άποψη και επιλογή θα ήταν η Δυτική Ακτή. “California, It’s everything they say…”

Ποια τοπόσημα σας έμειναν στο νου κατά την διάρκεια του ταξιδιού σας; Ποιες πολιτείες σας εξέπληξαν;

ΔΠ: Είχε μεγάλο ενδιαφέρον όταν περνούσαμε από πολιτείες / μέρη για τα οποία δεν είχαμε καμία εικόνα πριν. Όλοι λίγο πολύ, σε ταινίες για παράδειγμα, έχουμε δει πως μοιάζει η Νέα Υόρκη, ή το Λος Άντζελες και έχουμε μια ιδέα για την ιστορία τους. Για το Ντάλλας όμως; Το Μέμφις; Το Κλιβελαντ; Αυτές ειναι πόλεις που μας πρόσφεραν τη χαρά της ανακάλυψης και της έκπληξης. Από την άλλη υπάρχουν κάποια τοπία για παράδειγμα το Γκραν Κάνυον, που νομίζουμε πως μπορούμε να τα αναγνωρίσουμε, τα ξέρουμε, τα έχουμε δει. Αλλά όταν βρίσκεσαι εκεί, η αίσθηση, οι εικόνες είναι τόσο πιο γεμάτες, τόσο δυνατές. Και αυτό ήταν κάτι εκπληκτικό.

Πού θα θέλατε να επιστρέψετε;

ΔΠ: Θεωρητικά, θα ήθελα να με δω ξανά σε όλα αυτά τα μέρη. Γιατί κάθε φορά που επισκέπτεσαι ένα μέρος είναι διαφορετική η εμπειρία.

Όταν αφήνεις πίσω σου έναν τόπο, νοσταλγείς τον ενθουσιασμό που ένιωθες όταν τον πρωτοανακάλυπτες. Νοσταλγείς τους ανθρώπους που σ’ έκανε να γνωρίσεις, τους οικείους ήχους, τη γεύση των φαγητών και το χρώμα τ’ ουρανού του. Νομίζω ότι περισσότερο απ’ όλα ωστόσο, νοσταλγείς την εικόνα του εαυτού σου στον τόπο αυτόν- γιατί ποτέ δε θα είσαι το ίδιο πρόσωπο και ποτέ  ο τόπος αυτός δε θα είναι ο ίδιος ξανά.

Γνωρίσατε νέους ανθρώπους; Ή ήταν μια μοναχική περιπλάνηση; Μετά από ατελείωτες μέρες στο δρόμο, έχοντας μόνο ό ένας τον άλλον να μιλήσουμε και να μοιραστούμε αυτό που ζούμε, ήταν πολύ αναζωογονητικές οι στιγμές όταν περνούσαμε χρόνο συζητώντας με ντόπιους. Το Ντιτρόιτ Γκρινφιλντ Παρκ είναι ένα κάμπινγκ δίπλα στο πάρκο της Λίμνης Φορντ, 56 χλμ απ’το Ντιτρόιτ. Ένας ευγενικός ηλικιωμένος, βετεράνος του Βιετνάμ -δούλευε με τη σύζυγό του στο πάρκο κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού απολαμβάνοντας τη “ζεστή Φλόριντα” τον υπόλοιπο χρόνο. Τριγυρνούσε με το λευκό αμαξίδιό του και μας έφερνε δέσμες ξύλων για φωτιά μέχρι αργά τη νύχτα, βρίσκοντας ευκαιρία κάθε φορά για δυο κουβέντες.

Και στο Ντάλλας, ο Ζακ, μπάρμαν στο Oddfellows στην περιοχή  Μπίσοπ Αρτ, μας μίλησε για την εμπειρία του στην Ελλάδα – είχε περάσει ένα χρόνο στην Κω ως εθελοντής σε φιλανθρωπικά πρότζεκτ της Εκκλησίας – και μας έδειξε με περηφάνια το τατουάζ στο στήθος του, την λέξη εκβάλλω. Πολλές τέτοιες μοναδικές στιγμές και άνθρωποι που μας επανέφεραν στην πραγματικότητα καθώς όλο αυτό το ταξίδι το ζούσαμε σαν ταινία κατά κάποιο τρόπο.

Πείτε μας μια ιστορία από το ταξίδι σας αυτό. Η διαδρομή από το Χιούστον του Τέξας στη Νέα Ορλεάνη της Λουιζιάνα θα διαρκούσε κανονικά 6-6,5 ώρες. Αυτό που δεν υπολογίζαμε ήταν ο καιρός. Η παρατεταμένη βροχόπτωση στις νότιες περιοχές των ΗΠΑ το βράδυ πριν την αναχώρησή μας προκάλεσε εκτεταμένες πλημμύρες με αποτέλεσμα 11.000 άνθρωποι να αναζητήσουν καταφύγιο και 13 άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους. Με πολλά κομμάτια της εθνικής οδού κλειστά έπρεπε να βρούμε εναλλακτική λύση για να φτάσουμε στη Νέα Ορλεάνη. Περνούσαμε μέσα απ’τους τεράστιους υγροβιότοπους της Νότιας Λουιζιάνα από μέρη που κάποια άλλη στιγμή θα φάνταζαν ιδανικά για χαλαρές βόλτες με τ’αμάξι. Αλλά με τόσα σημεία πνιγμένα στο νερό, βλέποντας αυτοσχέδιες πινακίδες να λένε “Γύρνα! Δε θα τα καταφέρεις!” και το χρόνο να περνά χωρίς να βρίσκουμε τρόπο να προσεγγίσουμε την πόλη το ταξίδι ήταν αγχωτικό. Η ειρωνεία ήταν ότι τη νύχτα παγιδευτήκαμε στην περιοχή Κάου Άιλαντ (Νησί της Αγελάδας). Και στο ογκώδες αμάξι μας, αισθανόμασταν ακριβώς έτσι: σαν μια αγελάδα σ’ ένα ερημικό νησί. Το χωριό που τελικά διανυκτερεύσαμε είχε εκκενωθεί την προηγούμενη ημέρα λόγω των πλημμύρων. Την επομένη τα ξημερώματα πήραμε το δρόμο προς τα Ανατολικά. Οδηγούσαμε μέσα από δρόμους λίμνες σε μια εκκωφαντική σιωπή γύρω, όπως ακριβώς μετά από κάθε μεγάλη καταστροφή. Αυτή η εμπειρία ήταν σίγουρα η πιο σκληρή του ταξιδιού.

Πού θα θέλατε να πάτε και δεν έχετε πάει ακόμα; Aν μιλάμε για Αμερική, στο μυαλό μου έχω μια διαδρομή απο Σιάτλ σε Key West, ένα νησάκι νότια του Μαιάμι : Mount Reinier, Yellowstone, Colorado mountains, Kansas City, Tennessee, Alabama, Florida…

Ένα ελληνικό roadtrip, ποια μέρη θα περιλάμβανε; Όλοι οι τόποι που δεν έχει περιηγηθεί κάποιος είναι πιθανοί μελλοντικοί προορισμοί ή στάσεις μιας ανεξερεύνητης ακόμα διαδρομής που αξίζει να κάνει. Στην Ελλάδα έχουμε την τύχη να έχουμε τόσα πολλά όμορφα νησιά και καμιά φορά ξεχνάμε την όμορφη ενδοχώρα, τα βουνά της Ηπείρου, την Πελοποννήσο. Ο χάρτης κρύβει πολλά ταξίδια.

Από το ταξίδι προέκυψε ένα φωτογραφικό λεύκωμα που αποτυπώνει κατά κάποιο τρόπο το ταξίδι σας. Φωτογραφίες, illustrated χάρτες και infographics. Γιατί το ονομάσατε «Έχουμε Ακόμα»; Πού μπορούμε να το βρούμε; Το «Έχουμε Ακόμα» είναι πρώτα απ’ όλα μια ιδέα συνδεδεμένη με τη συνεχή αναζήτηση καινούριων εικόνων, την ανάγκη γνωριμίας με διαφορετικούς ανθρώπους και συνήθειες, τη δίψα για διάσχιση άγνωστων διαδρομών και την εμπειρία νέων πραγμάτων. Το «Έχουμε Ακόμα»  είναι  επίσης η φράση που χαρακτήρισε το road trip μας στην Αμερική, αφού την επαναλαμβάναμε συνέχεια, σαν υπενθύμιση των ατελείωτων ωρών οδήγησης που μας περιμένουν αλλά και των πολλών πραγμάτων που ακόμα έχουμε να δούμε! «Έχουμε ακόμα» / eçu:me akoma / = we still have time, we still have a long way to go!

Τέλος, «Έχουμε Ακόμα» είναι και ο τίτλος του φωτογραφικού λευκώματος που εκδόθηκε πέρυσι με φωτογραφίες που τράβηξα κατά τη διάρκεια αυτού του road trip και περιγραφές των διαδρομών, χάρτες κλπ. Αυτό το βιβλίο-λεύκωμα δεν είναι ένας οδηγός για οδικά ταξίδια ούτε ένα τουριστικό βιβλίο για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Είναι μια απόδειξη του παράλογου φόβου απέναντι σε αυτό που θεωρείται ξένο ή παράξενο, μια απόδειξη ότι η ζωή μπορεί να είναι εξαιρετική κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες και σε όλα τα γεωγραφικά πλάτη της γης. Είναι επίσης μια συλλογή στιγμών με την ελπίδα να παρακινήσει τους αναγνώστες να ταξιδεύουν περισσότερο και να εξερευνούν. Γιατί μ’αυτόν τον τρόπο καταλαβαίνουμε καλύτερα ο ένας τον άλλον αλλά κυρίως τον εαυτό μας. Για περισσότερες πληροφορίες και φωτογραφίες μπορεί κάποιος να περιηγηθεί στο website του «Έχουμε Ακόμα» :  https://ecumeakoma.com/

Εκεί μπορείτε να βρείτε και λεπτομέρειες για το βιβλίο, poster και post cards που έχουμε ετοιμάσει αλλά και να εγγραφεί στο newsletter μας με θέμα τα ταξίδια και τη φωτογραφία.

Πείτε μας δυο λόγια για εσάς. Με τι ασχολείστε; Αυτό το διάστημα ζω και εργάζομαι στη Σουηδία, σε ένα αρχιτεκτονικό γραφείο στο Γκέτεμποργκ, μια πόλη στη Δυτική Ακτή της χώρας. Τα τελευταία χρόνια ο πληθυσμός αυξάνεται ραγδαία και οι επιτατικές ανάγκες σε καινούρια κτίρια κατοικιών και άλλων χρήσεων έχουν προκαλέσει ταχύρυθμη οικοδόμηση. Η πόλη θα αποκτήσει μέσα στα επόμενα χρόνια πλήθος high rise κτιρίων, ανάμεσα σε αυτά και το ψηλότερο στη Σουηδία κτίσμα. Όλα αυτά  θα αλλάξουν σίγουρα το χαρακτήρα της, την εικόνα, το skyline, τις συγκοινωνίες. Έχει μεγάλο ενδιαφέρον να εργάζεσαι στον κατασκευαστικό τομέα αυτή τη στιγμή. 

Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας; Έχουμε ακόμα! Κάνουμε συνέχεια σχέδια για μελλοντικά ταξίδια. O ίδιος ο τίτλος του βιβλίου / project δηλώνει κάτι που δεν τελειώνει, δε σταματά. Είναι αυτό που προσπαθούμε να μεταδώσουμε, την αξία της συνεχής αναζήτησης. Και ο τρόπος που ζούμε τα τελευταία 10 χρόνια με το σύντροφο μου, σαν νομάδες περίπου, από Ελλάδα στην Ολλανδία και από εκεί Βέλγιο, Καλιφόρνια, Σουηδία, είναι απόρροια της δίψας αυτής που έχουμε  να δούμε κι άλλα, κι άλλα. Κάποια από αυτά που σχεδιάζουμε συμβαίνουν, κάποια όχι φυσικά.

Το επόμενο φωτογραφικό project που σχεδιάζω είναι αφιερωμένο στο Σκανδιναβικό τοπίο. Άλλο ένα road trip ίσως, ένα «Εχουμε ακόμα» volume 2. Γιατί όχι;