του Θανάση Μήνα

Θυμόμαστε έναν σπουδαίο soul–jazz δίσκο και μια εμβληματική προσωπικότητα του κινήματος του Black Power.

Η Angela Davis βρέθηκε στην πρώτη γραμμή των πολιτικών και κοινωνικών αγώνων των Αφροαμερικανών στις δεκαετίες του ‘60 και του ’70. Πολιτική ακτιβίστρια, φεμινίστρια, ηγετικό στέλεχος του Αμερικανικού Κομμουνιστικού Κόμματος και σύνδεσμός του με τους Μαύρους Πάνθηρες, διανοούμενη με γερή μαρξιστική κατάρτιση, μαθήτρια του Herbert Marcuse, η Davis επιδίωξε με τη διδασκαλία αλλά και την ακαταπόνητη δράση της να υπογραμμίσει την απαραίτητη ενότητα μεταξύ θεωρίας και πράξης. 

Το βιβλίο της «Δημοκρατία χωρίς δεσμά. Αμερικανική αυτοκρατορία, φυλακές και η ανεκπλήρωτη κατάργηση της δουλείας» (εκδ. Άγρα, μτφ. Κώστας Ράπτης) που περιλαμβάνει τις συζητήσεις της με τον καθηγητή φιλοσοφίας Eduardo Mendieta, κατέχει σημαντική θέση στις Γραφές της Επανάστασης από το 60’ και έπειτα.    

Για τη δράση της, η Angela Davis κυνηγήθηκε άγρια από το αμερικανικό κράτος. Το 1970 παύτηκε από την έδρα φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας, ύστερα από ενέργειες του τότε κυβερνήτη της πολιτείας, Ronald Reagan. Συγχρόνως  μπήκε στο στόχαστρο του J. Edgar Hoover και του FBI.

Τα γεγονότα εν τάχει: τον Αύγουστο του 1970 ο 17χρονος Jonathan Jackson, αδελφός του φυλακισμένου Μαύρου Πάνθηρα George Lester Jackson (ο ένας εκ των επονομαζόμενων Soledad Brothers), εισέβαλε οπλισμένος στην αίθουσα του δικαστηρίου της κομητείας Μαρίν, απελευθέρωσε τρεις Αφροαμερικανούς κρατουμένους (τους οποίους και όπλισε), και πήρε πέντε ομήρους, ανάμεσά τους και τον δικαστή Harold Haley. Στην προσπάθειά τους να διαφύγουν, ο Jackson, δύο δραπέτες και ο δικαστής βρήκαν τον θάνατο στην ανταλλαγή πυρών με τους αστυνομικούς. Οι αδελφοί Jackson είχαν στενή σχέση με την Angela Davis. Η τελευταία κατηγορήθηκε ότι προμήθευσε στον Jackson τον οπλισμό και επίσης για συνεργεία σε απαγωγή και φόνο (κάτι που δεν προέκυπτε από πουθενά). Ύστερα από ανθρωποκυνηγητό, συνελήφθηκε από το FBI τον Οκτώβριο του 1970 και φυλακίστηκε. Στη δίκη που ακολούθησε, υπερασπίστηκε η ίδια τον εαυτό της. Τελικά οι κατηγορίες κατέπεσαν και αποφυλακίστηκε στις αρχές του 1972.

Η Angela Y. Davis αναμένοντας την άφιξη του δικαστή στο δικαστήριο Marin County Court, San Rafael, Καλιφόρνια, 23 Δεκεμβρίου 1970

Σκηνή από δρόμο της Κούβας με billboard για την υποστήριξη της Angela Y. Davis, γύρω στο 1970

Βοστώνη, Οκτώβριος 1970 © Creative Commons/Nick DeWolf Photo Archive

Μέλη του Third World Women’s Alliance στη Νέα Υόρκη το 1972  © Luis Garza

Η σύλληψη της Davis γέννησε αυθόρμητα ένα παναμερικανικό  κίνημα συμπαράστασης προς τη φυλακισμένη ακτιβίστρια. Περισσότερες από 200 επιτροπές συστάθηκαν στις ΗΠΑ, με συντονιστικό όργανο την National Committee for the Release of Angela Davis. Ο καλλιτεχνικός κόσμος ενεργοποιήθηκε άμεσα. Στο χώρο της μουσικής, τα πιο χαρακτηριστικά κομμάτια που είναι αφιερωμένα σ’ αυτή την υπόθεση είναι το “Angela” των John Lennon και Yoko Ono (από το album “Sometimes In N.Y. City”, 1972) και το “Sweet Black Angel” των Rolling Stones (από το “Exile On Main Street”, 1972).

Τον ίδιο χρόνο ο τρομπονίστας Phil Ranelin ηχογράφησε το “Angela’s Dilemma” που εκδόθηκε σε δίσκο από την spiritual-free jazz κολεκτίβα Tribe. Στο κίνημα για την απελευθέρωση της Davis εντάσσεται και το album “Free Angela”, που κυκλοφόρησε το 1971 από την εταιρεία Sound of Soul και επανεκδόθηκε από το label της Secret Stash.

Εμπνευστής του album ήταν ο ιδιοκτήτης της εταιρείας, Alexander Randolph, ο οποίος συνεργάστηκε γι’ αυτό τον σκοπό με τον καλό ερμηνευτή της soul, Larry Saunders. Ο τελευταίος τραγουδά στα τέσσερα κομμάτια της πρώτης πλευράς του δίσκου (“Free Angela”, “This World”, “Old Uncle Tom Is Dead”, “Where Did Peace Go”), τα οποία ηχογραφήθηκαν στα φημισμένα στούντιο Muscle Shoals της Αλαμπάμα με τη συνοδεία εξαιρετικών session μουσικών. Στη δεύτερη πλευρά συμπεριλήφθησαν άλλα πέντε κομμάτια προερχόμενα από προγενέστερα singles της Sound of Soul (τα ερμηνεύουν οι Dickie Wonder, Tyrone Thomas, Soul Encyclopedia κ.ά.).

Μουσικά, τo “Free Angela” εγγράφεται στην τυπολογία της πολιτικοποιημένης soul funk των αρχών του 70: ο ρυθμός είναι στιβαρός, οι μπασογραμμές έντονες, οι ενορχηστρώσεις λεπτοδουλεμένες, ενώ οι πλούσιες μελωδικές γραμμές  διαταράσσονται από τα κοφτερά jazz-funk ξεσπάσματα των πνευστών. Το συνολικό αποτέλεσμα προσιδιάζει σε κορυφαία έργα δημιουργών της ίδιας περιόδου όπως ο Donny Hathaway (“The Ghetto”) ή ο Marvin Gaye (“What’s Going On”). Το φαλτσέτο  του υψίφωνου Larry Saunders παραπέμπει στον Curtis Mayfield. Σε μερικά σημεία ο Saunders (πρωτο)ραπάρει στο στιλ του Gil Scott Heron, χωρίς όμως να είναι το ίδιο εκήβολος στις ρίμες με τον Νεοϋορκέζο ποιητή. 

Στιχουργικά, τα τραγούδια πραγματεύονται θέματα όπως η ελλιπής στέγαση των Αφροαμερικανών, οι υποβαθμισμένες γειτονιές  στις οποίες  ζουν, τα σχολεία β’ κατηγορίας που πηγαίνουν τα παιδιά τους, η υψηλή ανεργία που μαστίζει τη μαύρη κοινότητα. Από τη θεματική δεν θα μπορούσε να απουσιάζει το ζήτημα της παγκοσμίας ειρήνης, καθώς το album ηχογραφήθηκε καταμεσής του πολέμου του Βιετνάμ.  

Στο εξώφυλλο του δίσκου, η σκιτσαρισμένη φιγούρα της Angela Davis με το περήφανο natural προσλαμβάνει συμβολική υπόσταση: μετατρέπεται σε σύμβολο των καταπιεσμένων ή πολιτικά διωκόμενων Αφροαμερικανών. Στο επαναλαμβανόμενο ρεφρέν “Free Angela” αντηχεί η κραυγή αγωνίας για τη χειραφέτηση της μαύρης εργατικής τάξης. 

Το παραπάνω κείμενο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο στην Κόκκινη Καρφίτσα, το μουσικό ένθετο που κυκλοφορούσε με το σαββατιάτικο φύλλο της εφημερίδας Η ΑΥΓΗ. 

Ο Θανάσης Μήνας είναι ραδιοφωνικός παραγωγός στον 105,5 Στο Κόκκινο και υπεύθυνος ελληνικής λογοτεχνίας των εκδόσεων Κέδρος. Είναι φαν του Lebron James.

Thanasis Minas works as a radio dj for 105,5 Sto Kokkino and is an editor-in-chief of greek literature for Kedros Publishers. He is a LeBron James’ fan.