της Τζίνας Σωτηροπούλου

Μια ματιά στο «σκανδιναβικό μοντέλο» εκπαίδευσης, το οποίο βέβαια έχει χάσει την αλλοτινή κοινωνική και δημοκρατική του αίγλη δεν παύει όμως να αποτελεί ένα από τα καλύτερα σύγχρονα παραδείγματα «συμμετοχικής» μάθησης, αρκεί για να σε κάνει να διεκδικήσεις «μια κοινωνική και επαναστατική αρχιτεκτονική» για τη δημόσια ελληνική παιδεία. 

Το δανέζικο αρχιτεκτονικό γραφείο Schmidt Hammer Lassen, ένα από τα πιο αναγνωρισμένα σκανδιναβικά στούντιο με παραρτήματα στο Άαρχους, στην Κοπεγχάγη, στο Όσλο, στο Λονδίνο αλλά και στη Σαγκάη, σε καλεί να ταξιδέψεις μαζί του στα χωροδικτυώματα της γνώσης.

1 | Δημόσιο Κολλέγιο Θορ Χέγιερνταλ

Λάρβικ, Νορβηγία 

Το δημόσιο σχολείο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, το Κολλέγιο Θορ Χέγιερνταλ στο Λάρβικ του νομού Βέστφολντ της Νορβηγίας, είναι αποτέλεσμα πρώτου βραβείου κλειστού διεθνούς διαγωνισμού που κέρδισε η αρχιτεκτονική ομάδα των Schmidt Hammer Lassen.

Μέχρι το 2005, η ιδιωτική δευτεροβάθμια εκπαίδευση στη Νορβηγία ήταν εντελώς απαγορευμένη με εξαίρεση εναλλακτικού τύπου θρησκευτικά ή μοντεσσοριανά σχολεία, ενώ ακόμα και σήμερα το 95% των μαθητών προτιμούν την δημόσια εκπαίδευση. Το σχολείο που πήρε το όνομά του από τον Νορβηγό ανθρωπολόγο εξερευνητή Θορ Χέγιερνταλ, εγκαινιάστηκε στα τέλη του Σεπτέμβρη του 2009 και ξαφνιάζει με την αρμονική σύζευξη σύγχρονων, ανοιχτών και πολυλειτουργικών χώρων.

Ο μοντέρνος σχεδιασμός αντιπαρατίθεται στην λειτουργική κάτοψη, το ανεπίχρηστο σκυρόδεμα κλείνει το μάτι στα γκράφιτι, την ώρα που το φούξια, το πορτοκαλί και το κόκκινο συνδιαλέγονται με τόνους του ασπρόμαυρου. Δεν πρόκειται για μουσείο μοντέρνας τέχνης αλλά για το πρότυπο δημόσιο δευτεροβάθμιο σχολείο, το πρώτο νορβηγικό πείραμα για έναν ανοιχτό τόπο γνώσης στον οποίο πέντε σχολεία από ένα ευρύτερο πεδίο μάθησης ενώνονται και καλούν τους μαθητές τεχνικής και προ-πανεπιστημιακής εκπαίδευσης να συναναστραφούν μεταξύ τους. Αυτή η ανάμειξη των «κοινωνικών τάξεων» παράγει έναν βαθιά κοινωνικό χώρο, έναν τόπο συνάντησης και ανταλλαγής ιδεών, φιλοξενώντας 1650 μαθητές και 300 άτομα προσωπικό σε έκταση 28.000 τ.μ.

Το κεντρικό αίθριο αποτελεί τον κυρίαρχο χώρο συνάθροισης μαθητών, ενώ μικρά παράπλευρα «ανεπίσημα» σημεία συγκέντρωσης, μια αίθουσα πολλαπλών χρήσεων, μια καντίνα και μια βιβλιοθήκη συνθέτουν τους κοινόχρηστους χώρους του σχολείου. Οι αίθουσες διδασκαλίας και τα εργαστήρια τεχνολογικής εκπαίδευσης κλείνουν τμηματικά με υαλοστάσια διατηρώντας την οπτική επαφή με τους κοινόχρηστους και υπαίθριους χώρους ενώ ταυτόχρονα ενισχύουν τον άπλετο φωτισμό, τον αερισμό και τον φυσικό δροσισμό. Ένα από τα μεγάλα συν του σχολικού συγκροτήματος αποτελεί το 4.000 θέσεων γήπεδο που χρησιμοποιείται για πολιτιστικούς και αθλητικούς σκοπούς κατά τη διάρκεια της μέρας ενώ την ίδια στιγμή είναι η έδρα της τοπικής ομάδας του χάντμπολ. Μια αξιοζήλευτη δημοκρατική προσέγγιση της αρχιτεκτονικής, ένα κτίριο που επαναπροσδιορίζει τις παραδοσιακές αξίες της μάθησης και εφευρίσκει νέους τρόπους διάρρηξης των συμβατικών ορίων της κλασικής παιδείας.

2 | Δημόσια Βιβλιοθήκη

Χάλμσταντ, Σουηδία 

Δεύτερος σταθμός στην αναζήτηση της πληροφορίας και της πολυδιάστατης παιδείας είναι η δημόσια βιβλιοθήκη του Χάλμσταντ, ενός λιμανιού στη νοτιοδυτική ακτή της Σουηδίας. Η βιβλιοθήκη αυτή είναι μια από τις 1400 περίπου δημόσιες βιβλιοθήκες των 290 δήμων ολόκληρης της Σουηδίας. Η αστείρευτη δωρεάν γνώση που παρέχεται μέσα από τέτοιου είδους δημόσια αγαθά – κτίρια συμπιέζει τον αναλφαβητισμό μόλις στο 7-8%.

Ο λιτός σχεδιασμός των 8.000 τ.μ.της εν λόγω βιβλιοθήκης, που χρηματοδοτήθηκε από τον ομώνυμο δήμο το 2006 μετά από τον σκανδιναβικό αρχιτεκτονικό διαγωνισμό που κέρδισαν οι Schmidt Hammer Lassen, περιστρέφεται γύρω από μια υπεραιωνόβια καστανιά που «εγκιβωτίζεται» με την σειρά της σ’ ένα στρογγυλό αίθριο. Η κοίλη διαφανής πανύψηλη γυάλινη όψη καλωσορίζει τους περιπατητές ενώ τα κυκλικής διατομής υποστυλώματα αντιπαρατίθενται στους κορμούς των δέντρων. Χτισμένη μέσα στο πάρκο δίπλα στον ποταμό Νισάν, απέναντι απ’ το ιστορικό κέντρο του Χάλμσταντ, η δημόσια αυτή βιβλιοθήκη αναδύεται από την φύση που την περιβάλλει και μοιάζει να επιπλέει πάνω απ’ το νερό. Μια μεγάλη πλατεία μπροστά από την βιβλιοθήκη παίζει το ρόλο ενός «αστικού δωματίου» που καλείται να φιλοξενήσει ποικίλα πολιτιστικά δρώμενα. Ένας και μοναδικός ενιαίος χώρος με πολυάριθμες βιβλιοθήκες και δάπεδο από σκανδιναβικό αγριόπευκο φιλοξενεί τα χιλιάδες αναγνώσματα, ενώ περιμετρικά της διαμορφώνονται μικρά και μεγάλα καθιστικά, πολλαπλοί «ιδιωτικοί» τόποι συλλογισμού, μελέτης και χαλάρωσης. Ποιος δεν θα ξεφύλλιζε τη Δεσποινίς Τζούλια του Στρίντμπεργκ ή έστω το αστυνομικό Misterioso του Αρνέ Νταλ σ’ ένα τέτοιο περιβάλλον;

* Παρεμπιπτόντως, την Τετάρτη, 1 Νοεμβρίου 2017 στις 9 μ.μ., ο σουηδός Αρνέ Νταλ (ψευδώνυμο του Γιαν Άρναλντ), από τους σπουδαιότερους συγγραφείς αστυνομικού στην Ευρώπη, θα μιλήσει με τον συγγραφέα- σκηνοθέτη Ανδρέα Αποστολίδη και τον μεταφραστή των βιβλίων του Γρηγόρη Κονδύλη στο Public Café Συντάγματος. Το τελευταίο του βιβλίο στα ελληνικά “Ομάδα Opcop 2: Μουσικές καρέκλες” κυκλοφόρησε στις αρχές Οκτωβρίου από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση του Γρηγόρη Κονδύλη.

Δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο περιοδικό SOUL #issue 58 | Σεπτέμβριος 2011