της Τζίνας Σωτηροπούλου

Όιτα, Ιαπωνία

Τα σπίτια του Τακάο Σιοτσούκα έχουν κάτι από τον μεταμοντερνισμό του Μουρακάμι, την ποίηση του θεάτρου Νο και την αυστηρότητα της παράδοσης των σαμουράι. Ένας νέος αρχιτέκτονας από την χώρα του ανατέλλοντος ηλίου μας μιλάει για το σύγχρονο ιαπωνικό ντιζάιν που φλερτάρει με τη φύση.

Ο Τακάο Σιοτσούκα εκφράζει την καθαρή ιαπωνική υπερ-μινιμαλιστική αισθητική. Γεννημένος στην Φουκουάκα το 1965, ο Τακάο Σιοτσούκα ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην αρχιτεκτονική σχολή της ’Οιτα και το 1994 ίδρυσε το δικό του αρχιτεκτονικό στούντιο με σκοπό την μελέτη και την κατασκευή έργων μικρής κλίμακας, ως επί το πλείστον κατοικιών. Οι πρώτες του αρχιτεκτονικές μνήμες είναι πλημμυρισμένες από τα πρώιμα έργα του Αράτα Ισοζάκι, ενός αρχιτέκτονα που συνδύασε την δυτική τεχνολογία με την χωρική ιαπωνική ιδιαιτερότητα και δημιούργησε ένα μοντέρνο ιαπωνικό στυλ. Με επιρροές από την αρχιτεκτονική του Τόγιο Ίτο και την βαθιά ιαπωνική παράδοση, η ευαισθησία των μελετών του Τακάο Σιοτσούκα παραπέμπει κατά κάποιο τρόπο στην σιωπηλή ιεροτελεστία του τσαγιού. Η εσωτερική διαρρύθμιση των κατοικιών του είναι ακόμα πιο «τυπικά ιαπωνική»: μεγάλοι ενιαίοι κατάλευκοι άδειοι χώροι, εσωτερικά γυάλινα χωρίσματα τύπου σότζι, απουσία πολλών επίπλων, ιδιαίτερη έμφαση στο υδάτινο στοιχείο, πρωτότυποι συνδυασμοί υλικών και χρωμάτων.

Τι είναι αυτό που σε ώθησε στην αρχιτεκτονική; Βίωσα την αρχιτεκτονική μέσα από τα έργα του Αράτα Ισοζάκι.

Στα έργα σου διαφαίνεται μια ξεχωριστή σχέση με την φύση, κυρίως με το νερό και το φως. Έχει να κάνει με την ιαπωνική μενταλιτέ; Μ’ ενδιαφέρει να δημιουργώ και εγώ ένα μέρος της φύσης. Τα κτίρια μου να έρχονται σε πλήρη αρμονία με αυτήν. Βρίσκω, ξεθάβω και εκθέτω μια απογυμνωμένη κατάσταση κάθε ιδιαίτερου περιβάλλοντος στο οποίο χτίζω.

Υπάρχουν κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στη σύγχρονη ιαπωνική αρχιτεκτονική;  Μερικές φορές δυστυχώς, η ιαπωνική αρχιτεκτονική δίνει μια αίσθηση ευαισθησίας που συχνά μοιάζει αθώα ή ακόμα και απλοϊκή.

Υπάρχει δηλαδή έντονος διαχωρισμός μεταξύ της ευρωπαϊκής αντίληψης για την αρχιτεκτονική και αυτής της Άπω Ανατολής;  Δεν νομίζω πλέον. Έχει χαθεί προ καιρού αυτή η τοπικιστική προσέγγιση της αρχιτεκτονικής. Η κοινή αντίληψη για την αρχιτεκτονική διαχέεται παντού, παρόλα αυτά υπάρχει πάντα κάπου μια τοπική αναφορά.

Έχεις αγαπημένες πόλεις;  Νομίζω πως μόνο ζώντας στην οποιαδήποτε πόλη μπορείς να κατανοήσεις την γοητεία της.  Γι’ αυτό και μόνο, δύο από τις πιο αγαπημένες μου πόλεις είναι η ’Οιτα και η Φουκουόκα στην Ιαπωνία.

Κάποια κτίρια σου μου θυμίζουν την αρχιτεκτονική του Ταντάο Άντο. Πιστεύεις πως έχει επηρεάσει την αρχιτεκτονική σου συνείδηση; Τα έργα του Ταντάο Άντο έχουν μια στωικότητα, την οποία δεν διαθέτουν τα δικά μου πρότζεκτ. Πιστεύω πως αυτή η τόσο ιδιαίτερη φιλοσοφία θα έπρεπε να διατρέχει ολόκληρη την αρχιτεκτονική σκέψη.

Υπάρχουν κάποιοι σχεδιαστές/αρχιτέκτονες από το παρελθόν ή το παρόν τους οποίους εκτιμάς περισσότερο; Τον Καζούα Σινοχάρα, τον Τόγιο Ίτο, τον Καζούγιο Σεζίμα από την αρχιτεκτονική φίρμα ΣΑΝΑΑ, τον Αλβάρο Σίζα και την Ρέι Καβακούμπο από τους «COMME des GARCONS».

Τα περισσότερα από τα πρότζεκτ σου είναι οικιστικά. Πιστεύεις πως είναι δύσκολο να ανακατεύεσαι με τις ζωές των άλλων; Σίγουρα είναι απίστευτα δύσκολο. Αλλά μου αρέσει να προκαλώ την τύχη μου.

Για ποιον θα ήθελες να σχεδιάσεις κάτι; Για τον οποιονδήποτε.

Ποιο κτίριο σου ξεχωρίζεις; Το «N Ξενώνα».

Τα έργα σου είναι πολύ clean–cut. Τεράστιοι άδειοι χώροι, λευκά έπιπλα, μινιμαλιστική αισθητική, κρύα ατμόσφαιρα, καθαρά υλικά. Μοιάζουν έτοιμα για φωτογράφηση, αλλά πολλοί θα πουν ότι τους λείπει η «ψυχή». Τι άνθρωποι ζουν σε τέτοια σπίτια; Ακόμα και ιστορικά, το ιαπωνικό σπίτι είναι ένας καλοκαμωμένος, σχεδόν αποστειρωμένος  χώρος. Γι’ αυτό και πιστεύω πως τουλάχιστον για τους ιάπωνες, αυτός ακριβώς ο χώρος  είναι «το αρχέτυπο της οικίας». Δεν έχει λοιπόν κάτι το ιδιαίτερο αυτή η καθαρότητα. Βέβαια ακόμα και στην Ιαπωνία, μετά από λίγο καιρό, σίγουρα η εικόνα του σπιτιού θα είναι λίγο διαφορετική και με περισσότερη ζωή.

Το αρχιτεκτονικό σου στούντιο είναι στην ’Οιτα της Ιαπωνίας. Τι μπορεί να τραβήξει κάποιον εκεί με αρχιτεκτονικά και όχι μόνο ενδιαφέροντα;  Η ’Οιτα είναι μακριά από το Τόκιο, μια μικρή επαρχιακή πόλη. Είναι όμως η γενέτειρα του πολύ αγαπημένου και γνωστού αρχιτέκτονα  Αράτα Ισοζάκι. Πολλά από τα πρώιμα έργα του βρίσκονται εδώ.

Τι μουσική σου αρέσει να ακούς σχεδιάζοντας; Τον πιανίστα Γκλεν Γκουλντ και σύγχρονες ιαπωνικές επιτυχίες. Συνήθως μετά, διαβάζω Χαρούκι Μουρακάμι.

Ποια είναι τα επόμενα σου σχέδια; Να χτίσω το δικό μου σπίτι και ένα μικρό συγκρότημα κοντά σε πάρκο.

Μιλώντας με τον Τακάο Σιοτσούκα συνειδητοποιείς πως η κατοικία είναι για τους ιάπωνες κάτι αληθινά ιερό και μέσα της αναζητούν την καθημερινή τους ηρεμία. Δεν είναι τυχαίο που τα σπίτια τους είναι απ’ τα λειτουργικότερα και αισθητικά αρτιότερα σ’ ολόκληρη την υφήλιο. Χαζεύοντας φωτογραφίες από τις κατοικίες του Τακάο Σιοτσούκα, σέβεσαι την καθαρότητα των λειτουργιών, εκτιμάς την ειλικρίνεια της κατασκευής και γοητεύεσαι από την απλότητα της μορφής. Μετά, αρκεί μια ματιά  από το παράθυρο για να συνειδητοποιήσεις πως δυστυχώς η ελληνική πραγματικότητα απέχει πολύ από αυτήν την αληθινά «απλή» αρχιτεκτονική.

Η μινιμαλιστική ιαπωνική αισθητική είναι εν μέρει αποτέλεσμα της διείσδυσης του δυτικού πολιτισμού σ’ εκείνον του ανατέλλοντος ηλίου, εν μέρει η από καρδιάς υιοθέτηση των αρχών του μοντέρνου κινήματος. Πάνω από όλα όμως είναι ο σεβασμός και η εμμονή στην παράδοση και τις αξίες του ιαπωνικού τρόπου ζωής. Οι κινέζικες καταβολές οι οποίες εκφράστηκαν μέσω των πολυτελών ανακτόρων και των επιβλητικών ναών στην εποχή της περιόδου Χεϊάν, που έφτασε μέχρι το 1185,  άρχισαν να φθίνουν με το που πήρε σημαντική θέση ο λιτός και συντηρητικός τρόπος ζωής των σαμουράι, οι οποίοι εξέφραζαν μια back to basics αισθητική. Εκατοντάδες χρόνια αργότερα, η αισθητική αυτή ενσωμάτωσε ρεαλιστικές ανάγκες που γεννήθηκαν από τα ιστορικά γεγονότα: σεισμοί (όπως ο καταστροφικός του 1923) και κυρίως την τραγική εμπειρία στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι. ‘Όλα αυτά θα οδηγήσουν την ιαπωνική αρχιτεκτονική, από τη μία, στο να μετουσιωθεί στην πιο απλή και ειλικρινή έκφραση του μοντέρνου κινήματος με επιρροές από τον Λε Κορμπιζιέ και, από την άλλη, στη μεταφυσική μεταμοντερνιστική έκφραση τύπου Ταντάο Άντο.

Στην περίπτωση του Τακάο Σιοτσούκα, η αρχιτεκτονική του είναι ένα μεταμοντερνιστικό αμάλγαμα πολλών ερεθισμάτων. Η ιδιωτική κατοικία «Κήπος και Θάλασσα» είναι ένα από τα τελευταία ολοκληρωμένα πρότζεκτ του: ένα μακρόστενο κουτί από λευκό σοβά, 237 τ.μ, που κοιτάζει κατάματα την θάλασσα μέσα από ένα τεράστιο ορθογώνιο παράθυρο. Η οικία μοιάζει να αιωρείται  πάνω σε ένα επίμηκες υαλοστάσιο που συνδιαλέγεται μ’ έναν κήπο στρωμένο με λευκό βότσαλο και χαλίκι.

Η «Λευκή Σπηλιά», 133 τ.μ., απ’ την άλλη είναι δουλεμένη εξ’ ολοκλήρου με ανεπίχρηστο μπετόν. Το συγκεκριμένο έργο υιοθετεί την τοπιογραφία του οικοπέδου κατεβαίνοντας τον λόφο με την ορμή ενός ποταμού που ανυπομονεί ν’ αγγίξει τον οικισμό. Το σπίτι που τιτλοφορείται ως «Ν Ξενώνας» μοιάζει με έναν τεράστιο βράχο που ξέβρασε η θάλασσα. Μεγάλα ορθογώνια πανέλα από οπλισμένο χυτό σκυρόδεμα, α λα Ταντάο Άντο, διαμορφώνουν ολόκληρη την κατασκευή.

Η «Οικία Σιγκέμι», ένα ατόφιο ξύλινο κεκλιμένο πρίσμα εναρμονίζεται απόλυτα με το περιβάλλον, το «Μπλε Σπίτι» σε κερδίζει με την ριγέ μεταλλική επένδυση σε πολλαπλούς τόνους του μπλε και η «Σιωπηλή Οικία» φτιαγμένη εξ’ ολοκλήρου από τσιμεντόλιθους, είναι μόνο μερικά από τα έργα που χάρισαν στον Τακάο Σιοτσούκα  μια θέση στην ελίτ της νέας ιαπωνικής αρχιτεκτονικής. Μιας αρχιτεκτονικής όπου το ανεπίχρηστο μπετόν μπερδεύεται με τη λευκότητα του σοβά, την ώρα που ο λιτός σχεδιασμός και η δεμένη κάτοψη αγγίζουν τα όρια του less is more.

Δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο περιοδικό SOUL #issue 31 | Δεκέμβριος 2008 – Ιανουάριος 2009