της Τζίνας Σωτηροπούλου

Αθήνα, 1.4.2018 *

Μετά την άρνηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου να χορηγήσει άδεια γυρισμάτων στο BBC και τον διάσημο Νοτιοκορεάτη σκηνοθέτη Παρκ Τσαν Γουκ για την σειρά Little Drummer Girl στο Σούνιο, υπήρξε αντιπρόταση να γίνουν τα γυρίσματα στα προσφυγικά της Λεωφόρου Αλεξάνδρας.

Η «Μικρή Τυμπανίστρια» είναι ένα κατασκοπικό έργο του γνωστού συγγραφέα Τζον Λε Καρέ, με πρωταγωνιστές έναν Παλαιστίνιο τρομοκράτη, έναν κατάσκοπο των Ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών και μια Αγγλίδα ηθοποιό διπλή πράκτορα. Στους πρωταγωνιστικούς ρόλους οι γνωστοί ηθοποιοί Φλόρενς Πιού, Αλεξάντερ Σκάρσγκααρντ και Μάικλ Σάνον.

Ο ίδιος ο Παρκ Τσαν Γουκ ζήτησε να γίνει το γύρισμα της σκηνής σύλληψης του Παλαιστινίου στο Σούνιο, καθώς «είναι μια οπτικά ισχυρή εικόνα», όπως είπε ο εκπρόσωπος της Faliro Productions. Γρήγορα όμως αντιλήφθηκε πως άλλη μια εικόνα μιας αρχαιολαγνικής εμμονής μπορεί τελικά και να αφαιρούσε από την δύναμη της σκηνής. H art director του καστ τον πληροφόρησε για την ύπαρξη του συγκροτήματος των προσφυγικών κατοικιών στην περιοχή των Αμπελοκήπων στο ύψος της Λεωφόρου Αλεξάνδρας 165-169.  

Τον ενημέρωσε μάλιστα ότι οι πολυκατοικίες της λεωφόρου Αλεξάνδρας συμπυκνώνουν όχι μόνο τη μικρασιατική καταστροφή αλλά και τον εμφύλιο. Με τα σημάδια από τις ριπές πάνω στους εξωτερικούς τοίχους να παραμένουν αδιάψευστοι μάρτυρες των Δεκεμβριανών του 1944: ΕΑΜ/ΕΛΑΣ, βρετανικές, κυβερνητικές και παρακυβερνητικές δυνάμεις. Ιδανικότατο σκηνικό.

 

Έχοντας ακούσει την προ ολίγων ημερών ανακοίνωση του επενδυτικού κινήτρου για την προσέλκυση των οπτικοακουστικών παραγωγών στη χώρα μας από το ΥΨΗΠΤΕ, ενός κινήτρου που αγκαλιάστηκε αμέσως από την καλλιτεχνική κοινότητα και την αγορά των οπτικοακουστικών παραγωγών, προς στιγμή πίστεψε πως ο Γενικός Γραμματέας Ενημέρωσης και Επικοινωνίας, Λευτέρης Κρέτσος, ο οποίος εξέφρασε σαφώς την αντίθεσή του στην απόφαση του ΚΑΣ, κατασκεύασε αυτόν τον χώρο αποκλειστικά για τα γυρίσματα της Μικρής Τυμπανίστριας για να κατευνάσει τα πνεύματα και να αντισταθμίσει τον αρνητικό απόηχο των ενεργειών του ΚΑΣ.

Έχοντας στο νου του τα Universal Studios του Χόλυγουντ αλλά και τα ιταλικά Cinecitta Studios, θεώρησε πως ο κος Κρέτσος του παρείχε τις κινηματογραφικές εγκαταστάσεις στα πλαίσια της«film friendly» Ελλάδας. Τον πληροφόρησαν όμως πως δεν είναι σκηνικό, αλλά αληθινό τοπόσημο. Ο Παρκ Τσαν Γουκ εντυπωσιασμένος από την ιστορία των προσφυγικών και την κακή κατάσταση στην οποία βρίσκονται παρόλο που τοποθετούνται στο κέντρο πόλης, δίπλα στην ΓΑΔΑ,  στο νοσοκομείο Άγιος Σάββας και στην Λεωφόρο Αλεξάνδρας, απηύθυνε επιστολή στο Υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης προτείνοντας την μεταφορά των γυρισμάτων στον χώρο αυτό.

Με λύπη του όμως διαπίστωσε πως αυτός ο εγκαταλελειμμένος χώρος δεν ανήκει ακριβώς στο Υπουργείο, ούτε και στο Ελληνικό Δημόσιο αλλά μεταβιβάστηκε στο Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου το 2014 με σκοπό να πουληθεί άμεσα και τα χρήματα να διατεθούν για αποπληρωμή χρεών. Ακόμα βέβαια, τζίφος η πώληση. Μάλιστα, στις 7 Μαρτίου, το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο (507/2018 απόφαση), απέρριψε την αίτηση του Δήμου Αθηναίων, ο οποίος υποστήριζε πως έχει την κυριότητα των ακινήτων αναφέροντας πως αυτή υπάγεται στην αρμοδιότητα των πολιτικών δικαστηρίων, όπου, εάν επιθυμεί, μπορεί να προσφύγει ο Δήμος, οπότε και πέρασαν στο ΤΑΙΠΕΔ οριστικά, νόμιμα και συνταγματικά, τα 137 από τα συνολικά 228 διαμερίσματα του προσφυγικού συνοικισμού στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας.

Το ΤΑΙΠΕΔ βέβαια, απάντησε στον Παρκ Τσαν Γουκ και στην εταιρεία παραγωγής του ότι συμφωνεί να γίνουν εκεί τα γυρίσματα, αν και εφόσον μπει στους τίτλους τέλους της ταινίας (ιδανικά στους τίτλους αρχής, αλλά είναι κατανοητή η δυσκολία) αγγελία με τον τίτλο:

«Προσφυγικά Αλεξάνδρας, Πωλείται οικόπεδο φιλέτο, άρτιο και οικοδομήσιμο, στην καρδιά της Αθήνας της κρίσης, με 137 διαμερίσματα που χρήζουν ριζικής ανακαίνισης – μνημεία νεώτερης αρχιτεκτονικής και ιστορικής κληρονομιάς. Τιμή συζητήσιμη. Δεκτές μόνο σοβαρές προτάσεις. Επικοινωνία: ώρες γραφείου»

‘Εγκυρες πηγές μεταδίδουν πως ο Νοτιοκορεάτης σκηνοθέτης τείνει στο να συμφωνήσει στην πρόταση αυτή. Η οριστική απόφαση θα ληφθεί την Μ. Τρίτη, 3/4.

Περισσότερες πληροφορίες: βλέπε ΑΡΧΕΙΟ ΝΕΩΤΕΡΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ

Αρχαιολογία της Πόλης των Αθηνών

Προσφυγικές Πολυκατοικίες

Περιοχή: λεωφόρος Αλεξάνδρας 165-169
Έτος: 1933-1935

Περιγραφή: Το συγκρότημα των προσφυγικών πολυκατοικιών της λεωφόρου Αλεξάνδρας οικοδομήθηκε μεταξύ των ετών 1933-1935, βάσει σχεδίων των αρχιτεκτόνων Κίμωνα Λάσκαρι (1905-1978) και Δημήτριου Κυριακού (1881-1971), υπαλλήλων τότε της Τεχνικής Υπηρεσίας του Υπουργείου Προνοίας (Τ.Υ.Υ.Π.). Πρόκειται για το αποτέλεσμα της δράσης ενός κρατικού μηχανισμού οργανωμένης δόμησης, που συστάθηκε για πρώτη φορά, στο πλαίσιο ενός ευρυτέρου σχεδίου προκειμένου να στεγαστούν οι μυριάδες προσφύγων από τη Μικρά Ασία, που είχαν κατακλύσει το λεκανοπέδιο της Αθήνας (αλλά και όλη την Ελλάδα). Στη συγκεκριμένη περίπτωση προκρίθηκε η ανέγερση 228 συνολικά διαμερισμάτων, κατανεμημένων σε οκτώ πολυκατοικίες που διατάσσονταν επάλληλα μεταξύ τους και παράλληλα προς τον άξονα της λεωφόρου. Αυστηρά ωφελιμιστικά κτίρια, στη γραμμή του γερμανικού φονξιοναλισμού, απλά παραλληλεπίπεδα κατασκευασμένα με πλάκες οπλισμένου σκυροδέματος και επιχρισμένη λιθοδομή, “χωρίς ίχνος διακόσμησης ή άλλης παραχώρησης σε πλαστικές αναζητήσεις”. Η μόνη διακόσμηση που συλλαμβάνει σήμερα ο φακός στα γερασμένα αυτά κτίρια, είναι προϊόν της έκτοτε ιστορικής διαδρομής του τόπου: Τα ίχνη από τις σφαίρες των Δεκεμβριανών του 1944 στους τοίχους και τα πολύχρωμα υφάσματα απλωμένα στους μικρούς πανομοιότυπους εξώστες. Στις αρχές του 2007, τα 90 από τα 228 διαμερίσματα εξακολουθούσαν να κατοικούνται, ενώ τα υπόλοιπα είχαν περιέλθει στο Δημόσιο με εξαγορά, εν όψει ανάπλασης της ευρύτερης περιοχής του γηπέδου του Παναθηναϊκού Α.Ο. Σήμερα τα 137 από τα 228 διαμερίσματα ανήκαν στο δημόσιο, παραχωρήθηκαν στο ΤΑΙΠΕΔ και είναι εγκαταλελειμμένα. Το 2009 το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο χαρακτήρισε το συγκρότημα «μνημείο», αναφέροντας πως «τα κτίρια έχουν ιδιαίτερη κοινωνική και ιστορική σημασία». Παρόλο που η σημερινή εικόνα των κτιρίων είναι αυτή της κατάρρευσης, οι πολυκατοικίες αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα αρχιτεκτονικά κέντρα του 20ου αιώνα στην Ελλάδα. 

Ενδεικτική Βιβλιογραφία: 
Δ. Φιλιππίδης, Νεοελληνική Αρχιτεκτονική, Αθήνα 1984, σ. 203, 225* Ανδρέας Γιακουμακάτος, “Προσφυγικές πολυκατοικίες”, Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής-Deutsches Architektur Museum, Αρχιτεκτονική του 20ου αιώνα: Ελλάδα, Αθήνα 2000, σ. 149* Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ, Δοκίμια για τη Νέα Ελληνική Αρχιτεκτονική, Αθήνα 2001, σ. 43.

*το πρωταπριλιάτικο του SLUS