Επιμέλεια – Πρόλογος 

Τζίνα Σωτηροπούλου | Αθήνα, Νοέμβριος 2017

Η έκθεση «ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 1:1 | Ένα πρωτοποριακό εκπαιδευτικό πείραμα» στο Μουσείο Μπενάκη, σε συνδιοργάνωση του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής και του ΕΜΠ, εικονογραφεί και ανασυνθέτει το πιο αγαπημένο μάθημα της Σχολής Αρχιτεκτόνων του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Εγκεφαλικά χειρωνακτικό και γοητευτικά βρώμικο, το μάθημα συναρμολογείται από οικοδομικά θραύσματα και φαντασιακές ψηφίδες, μυρίζει ροκανίδι και αντηχεί ηλεκτρικό τρυπάνι. Αξίζει μια βόλτα. 

Βίδες, μπουλόνια, κατσαβίδια, σφυριά, μαδέρια, πριόνια και καρφιά στροβιλίστηκαν για πέντε εξάμηνα μεταξύ 1992 και 2000 στo Αίθριο του κτιρίου Αβέρωφ, ανυψώθηκαν με συρματόσχοινα και καλώδια στα νεοκλασικά μπαλούστρα, τρύπωσαν αυθάδικα στις περιμετρικές στοές και σκαρφίστηκαν μικρο-ιστορίες που κατασκευάστηκαν επί τόπου σε κλίμακα 1:1. Παρήγαγαν αναπάντεχα «γεγονότα» οικοδομώντας μια αρχιτεκτονική  που βιώθηκε πρωτίστως ως εμπειρία. Για ένα μάλιστα εξάμηνο ταξίδεψαν παρά θίν’ αλός στο Λεωνίδιο Κυνουρίας για να μαστορέψουν κατασκευές που θ’ αγνάντευαν τη θάλασσα. 

25 χρόνια μετά, η έκθεση αυτή αποτίει φόρο τιμής στο Δημήτρη Μπίρη, εμπνευστή αυτών των έξι πειραματικών μαθημάτων της Οικοδομικής, αλλά και σε όλους όσους συμμετείχαν, συνεργάστηκαν και πίστεψαν ότι μπορούμε να φανταστούμε, να σχεδιάσουμε και να κατασκευάσουμε σκάλες, γέφυρες, ανυψωτές και πλεούμενα σ’ ένα ονειρικό α λα Twin Peaks “δωμάτιο”: στο Αίθριο του κτιρίου Αβέρωφ. Στο δάπεδο μιας μαρμάρινης τεθλασμένης ασπρόμαυρης σκακιέρας που αντί για κόκκινες κουρτίνες περιστοιχίζεται από ρυθμικά υποστυλώματα. Παραμορφώνοντας τις βεβαιότητές μας στην αναμέτρηση με τα όρια και τις αντοχές.  Τις δικές μας και των υλικών.

Κατανοώντας στην πράξη τη διάτμηση, τη ροπή που προκαλεί περιστροφή, την υπέρβαση της θλιπτικής αντοχής που οδηγεί σε θραύση, την ένταση του εφελκυσμού, την καταπόνηση, την ελαστική γραμμή που ορίζει τα βέλη κάμψης, τη διαστολή και τη συστολή. Τη στατική άνωση του ύδατος. Τη δύναμη της έλξης που θα την πούμε βάρος, αλλά και την επιταχυνόμενη κίνηση της πτώσης. Την αξία και τη δύναμη της δημόσιας ανώτατης εκπαίδευσης. Αφήνοντάς μας ελεύθερους να δημιουργήσουμε εναλλακτικές, συχνά ουτοπικές πραγματικότητες, με λειτουργικό πρόσημο και τολμηρό βλέμμα. 

Το μάθημα, πέρα από την κατάκτηση της πρακτικής γνώσης σε αληθινή κλίμακα, αποτυπώνει όλη εκείνη τη νεανική συναισθηματική δίνη: το πάθος που γέννησε η μηχανική και τελικά καλλιέργησε η συνεργασία. Η απειρία υπολογισμού του βάρους των υλικών, η άγνοια κινδύνου, η άτσαλη χρήση των εργαλείων, το γδάρσιμο από τα καδρόνια, το σάστισμα της αποτυχίας αλλά και το λίκνισμα προς την επιτυχία, ο πειραματισμός και η πρωτοπορία, η τριβή με διατομές και συνδεσμολογίες, οι αναλαμπές και οι ιδέες, θα είχαν ξεχαστεί αν δεν είχαν γίνει εκεί, τότε, με παρέα. Η μαγική για μένα λέξη ήταν η συνεργασία. Έδωσες, σου έδωσαν, δανείστηκες, επέστρεψες. Δοκίμασες και οραματίστηκες. Άγγιξες, ένοιωσες, μοιράστηκες. Συμμετείχες. 

Η έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη, ωραία στημένη, με πλούσιο φωτογραφικό υλικό και βίντεο σε λούπα, καθρεφτίζει τη ζωντάνια που συμπυκνώθηκε σ’ εκείνα τα μαθήματα. Μια ζωντάνια όμως θαμπή χωρίς τις ίδιες τις φωνές όσων συμμετείχαν σ’ εκείνο το πρωτοποριακό εκπαιδευτικό πείραμα. Οι φωνές, ο θόρυβος και η μουσική αντήχησαν τόσο δυνατά τότε, που αν ακουμπήσεις τώρα τ’ αυτιά σου στα μάρμαρα της Σχολής αποκλείεται να μην ακούσεις εκείνο το ενθουσιώδες βουητό της ευρηματικής κατασκευαστικής φρενίτιδας. 

Το μικρό αφιέρωμα που ακολουθεί μεταγράφει εκείνες τις φωνές σε λέξεις δίνοντας το λόγο σε 35 αρχιτέκτονες που συμμετείχαν στα θρυλικά πλέον μαθήματα να μοιραστούν εντυπώσεις και αναμνήσεις όπως τις έζησαν ή όπως θυμούνται ότι τις έζησαν.

Ίρις Λυκουριώτη, Γιώργος Σταματάκης, Μαρία Αλβανού, Ελένη Αυγεράκη, Μαριάννα Μηλιώνη, Κώστας Πολυχρονιάδης, Μαρία Yuki Νικητάκη, Νατάσα Στραγαλινού,  Λεωνίδας Κουτσουμπός, Θάνος Μπαμπανέλος, Ελίζα Παρασκευά, Καλλιόπη Δήμου, Νέστορας Κανέλλος, Φροσύνα Χουλιάρα, Γιώργης Λαμπαθάκης, Ελπίνα Πιστρίκα,  Κώστας Βλαχογιάννης, Νεκτάριος Κεφαλογιάννης, Τίνα Καραλή, Μαρία Βερδούκα,  Κατερίνα Φορούλη, Σταύρος Μαρτίνος, Αγγελική Αθανασιάδου, Κατερίνα Βασιλάκου,  Γιάννης Σταθόπουλος, Δημήτρης Παπανικολάου, Κώστας Πουλόπουλος, Μαρίνα Γρηγοροπούλου, Χρίστος Παπαστεργίου, Χρήστος Τάκος, Γιώργος Μητρούλιας, Εύη Αναστασοπούλου, Αλέξανδρος Βλαχόπουλος, Χρυσοκώνα Μαύρου, Δημήτρης Θεοδωρόπουλος.  

Μπορεί κανείς να διαβάσει επίσης δυο πολύ ενδιαφέροντα άρθρα της δημοσιογράφου και αποφοίτου του τμήματος Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ, Μαρίας Αλβανού, στο Ε της Ελευθεροτυπίας, τα οποία μας παραχώρησε απλόχερα. Το πρώτο δημοσιεύτηκε στις 27 Ιουνίου 1993 και αποτυπώνει την πρώτη χρονιά του μαθήματος με θέμα την κατασκευή ενός τμήματος σκηνικού θεατρικής παράστασης, «Όταν οι αρχιτέκτονες πιάνουν σφυρί και πριόνι» ή αλλιώς «22 σκάλες στο αίθριο». Το δεύτερο, δημοσιεύτηκε στις 9 Ιουλίου 1995 και εξιστορεί μια «αρχιτεκτονική…εις τον αφρόν» με θέμα το δεύτερο μάθημα με τίτλο «Ιδεών επίπλευσις» ή αλλιώς «τα πλωτά»: κατασκευές πλωτών μέσων που διέπλευσαν την δεξαμενή που εγκαταστάθηκε στο αίθριο της Σχολής Αρχιτεκτόνων. Η Μαρία Αλβανού συμμετείχε εκείνη τη χρονιά και στο μάθημα. Επιβεβαιωμένες φήμες αναφέρουν ότι βούτηξε στο νερό εκείνο το παγωμένο αλλά ηλιόλουστο μεσημέρι της παρουσίασης, 19 Ιανουαρίου 1995.

Μια εξαιρετική φωτογραφία, προ 30ετίας τουλάχιστον, που απεικονίζει τους καθηγητές του τομέα της Οικοδομικής, πλέον Τομέα ΙV Συνθέσεων-Τεχνολογικής Αιχμής (Εργαστήριο Οικοδομικής / Αρχιτεκτονικής Τεχνολογίας), συνοδεύει την καταγραφή των σκέψεων του ομότιμου καθηγητή Ε.Μ.Π. Μιλτιάδη – Νικόλαου Τζιτζά. Η Ειρήνη Εφεσίου και ο Ηλίας Ζαχαρόπουλος, καθηγητές ακόμα στη Σχολή Αρχιτεκτόνων, αλλά και ο ίδιος συμμετείχαν ενεργά στα μαθήματα εκείνα. Ο Ηλίας Ζαχαρόπουλος μάλιστα λέει χαρακτηριστικά για το μάθημα: “Νομίζω ότι ένας από τους λόγους που το ανέστειλαν ήταν η μεγάλη επιτυχία του!”. Η έμπνευση, η δομή, η οργάνωση και η ευθύνη της διεξαγωγής εκείνων των πειραματικών μαθημάτων της Οικοδομικής, μιας 1:1 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ, ανήκει βέβαια στον Δημήτρη Μπίρη (1944-2002). Σταθεροί συνοδοιπόροι του -συμμετείχαν εξάλλου και στα έξι μαθήματα- ο πρωτοπόρος Δημήτρης Παπαλεξόπουλος (1953-2016) και ο οξυδερκής πολιτικός μηχανικός Χρύσανθος (Σάνιας) Κιρπότιν (1932-2014). Αξίζουν συγχαρητήρια σε όλο τον τομέα της Οικοδομικής. 

Για τον Δημήτρη Μπίρη γράφουν ο Δημήτρης Αντωνίου, η Μαρία Αλβανού και η Μαρία Βροντίση. Ο Δημήτρης Αντωνίου, επίκουρος καθηγητής Οικοδομικού Σχεδιασμού στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Πατρών, αναφέρει ότι για τουλάχιστον δέκα χρόνια πριν το 1992 επικρατούσε αυτό το κλίμα. Ο τρόπος που φτιάχνονταν σχέσεις “ένας προς έναν” αλλά και η οικειότητα δημιούργησε το κλίμα που “γέννησε” αυτά τα γεγονότα.  Η Μαρία Αλβανού διηγείται μερικά υπέροχα μικρά στιγμιότυπα με πρωταγωνιστή τον Δημήτρη Μπίρη στις αναμνήσεις της από “τα πλωτά” ενώ η Μαρία Βροντίση αναπολεί με συγκίνηση τον αγαπημένο Δάσκαλο. Η τελευταία δεν κατάφερε να παρακολουθήσει το μάθημα τότε, αλλά αυτό αποτέλεσε την έμπνευση και το πρότυπο της μετέπειτα πορείας της. Επίκουρη πλέον καθηγήτρια στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, από το 2005 πειραματίζεται μαζί με την Ομάδα [Κ]-ατασκευών στην υλοποίηση Αρχιτεκτονικών Κατασκευών σε Πραγματική Κλίμακα.

Για το τέλος του προλόγου, και την αρχή του αφιερώματος, κρατώ αυτό που έγραψε για το SLUS η Κέλλυ Βρεττού, αρχιτέκτονας και συνυπεύθυνη του σχεδιασμού και της επιμέλειας της έκθεσης “ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 1:1 | Ένα πρωτοποριακό εκπαιδευτικό πείραμα”, και πολύτιμη σύντροφος ζωής του Δημήτρη Μπίρη. 

[ΕΡΩΤΑΣ Η΄ΤΙΠΟΤΑ]  –  [ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 1:1 | ΕΝΑ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΕΙΡΑΜΑ] 

«”Μια αυτιστική ατομικότητα που δεν ενδιαφέρεται για τους άλλους, κινείται στα πλαίσια μιας αποχαυνωτικής αυτοϊκανοποίησης. Μια δυάδα ατόμων που θα κλειστούν στην δυαδική ατομικότητά τους και θα αποκλειστούν στην σχέση τους, αναπτύσσουν μια ψυχωτικού τύπου, παραληρηματική  ιδεοληψία.  Η συστημική θεώρηση θα επιβεβαιώσει για άλλη μια φορά ότι τα κλειστά συστήματα, έστω και αν ξεκινούν πολύ αισιόδοξα, έχουν κοινή μοίρα. Τον θάνατο”,  Δημήτρης Καραγιάννης  Παιδοψυχίατρος – Ψυχοθεραπευτής | Δ. Καραγιάννης ‘’ΕΡΩΤΑΣ Η’ ΤΙΠΟΤΑ’’, Αθήνα, Αρμός, 2014 , 389

Πριν 25 χρόνια στο ΕΜΠ ο Δημήτρης Μπίρης σκέφτηκε και οργάνωσε μαζί με τους συναδέλφους του το μάθημα των κατασκευών στον Τομέα της Οικοδομικής γιατί είχε πραγματικό ενδιαφέρον για τους σπουδαστές και την εκπαίδευσή τους στην Αρχιτεκτονική. Πίστευε ότι η Αρχιτεκτονική είναι ‘‘ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ’’ και ότι η κατάκτηση της αρχιτεκτονικής σκέψης είναι αποτέλεσμα ευρύτερης θεώρησης και ομαδικής συνεργασίας. Η έκθεση στο μουσείο Μπενάκη  ‘’Αρχιτεκτονική 1:1, ένα πρωτοποριακό εκπαιδευτικό πείραμα’’ είναι η εικονογράφηση της πράξης ενός μαθήματος αρχιτεκτονικής που είναι ιδιαίτερο, δημοφιλές , ομαδικό και ευχάριστο… Είναι σημαντικό ότι ο Δημήτρης ήταν από τους καθηγητές που κατά τη διάρκεια των σπουδών μας, μας έδωσε τη δυνατότητα να προσανατολίσουμε το βλέμμα μας στο μέλλον χωρίς καθηλώσεις, και μέσα από την δική του προσωπική στάση ζωής». | H Κέλλυ Βρεττού είναι αρχιτέκτονας.

video credits: Χάρης Λαλούσης

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΕΙΡΑΜΑ σε 6 ΜΑΘΗΜΑΤΑ & κλίμακα 1:1 | 1992-2002

1992 * κατασκευή ενός τμήματος σκηνικού θεατρικής παράστασης | 1994 * ιδεών επίπλευσις: κατασκευή ενός πλωτού μέσου που θα διέπλεε την δεξαμενή που εγκαταστάθηκε στο αίθριο της Σχολής Αρχιτεκτόνων | 1997 * κατασκευή ενός σύνθετου γραμμικού φορέα που θα γεφύρωνε άνοιγμα 4,5 μ. στο αίθριο του κτιρίου Αβέρωφ Ε.Μ.Π. και θα άντεχε αναρτώμενο βάρος minimum 50 κιλών | 1998 * παρά θίν’ αλός, στην παραλία του Λεωνιδίου στην Πελοπόννησο με κατασκευές μιας εξέδρας για βουτιές και ρεμβασμό στην θάλασσα | 1999 * το πέρασμα: κατασκευή πεζογέφυρας – ενός γραμμικού φορέα με άνοιγμα «σχεδόν» το πλάτος του κτιρίου Αβέρωφ Ε.Μ.Π. | 2000 * ιδεών ανύψωσις: κατασκευή ενός μηχανισμού ανύψωσης που θα μετέφερε ένα φορτίο 50 κιλών από το ισόγειο του αίθριου της Σχολής Αρχιτεκτόνων, στο επάνω διάζωμα.

1992 * ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΕΝΟΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΣΚΗΝΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΙΚΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ 

«Ως προς τα γεγονότα θυμάμαι λίγα, ως προς τον ενθουσιασμό πολλά. Το μάθημα ξεκίνησε στη χρονιά μας για πρώτη φορά. Αντικείμενο εκείνης της πρώτης χρονιάς ήταν η κατασκευή μιας σκάλας, μέρους του σκηνικού για το θεατρικό έργο του Μήτσου Ευθυμιάδη ‘Οι προστάτες’. Ένα σημαντικότατο πολιτικό έργο. Κατά τα άλλα δεν είχαμε πολύ-καταλάβει τι μας επιφύλασσε ακριβώς η εκπαιδευτική ομάδα. Είχαμε να λύσουμε στατικά και κατασκευαστικά προβλήματα αλλά και να ασχοληθούμε με θέματα αισθητικής, είχαμε να αναμετρηθούμε με τις σωματικές μας αντοχές, να βγούμε από το ‘οκνηρό’ σχεδιαστήριο και να κάνουμε βαριά χειρονακτική δουλειά, να τρέχουμε σε εργαστήρια για να κατασκευάσουμε π.χ. αυτοσχέδιους συνδέσμους. Όλοι μαζί στο αίθριο του θρυλικού Κτιρίου Αβέρωφ. Οι δάσκαλοί μας οι ιδιαίτερα αγαπημένοι Δημήτρης Μπίρης και Δημήτρης Παπαλεξόπουλος, η Ειρήνη Εφεσίου, ο Μίλτος Τζιτζάς, ο Ηλίας Ζαχαρόπουλος και ο τρομερός Σάνιας Κιρπότιν (με τις αξέχαστες σπιτικές βότκες του) άνοιξαν πειραματικές εκπαιδευτικές ‘περιοχές’ από μια πλευρά αυτονόητες στα πλαίσια των σπουδών αρχιτεκτονικής αλλά εξίσου δύσκολες να υλοποιηθούν (εύρεση υλικών, προστασία από ατυχήματα, απαιτήσεις σε χώρο και τεχνική υποστήριξη κλπ) γι αυτό και σπάνιες σε διεθνές επίπεδο. Γνωρίσαμε από κοντά την αφρόκρεμα της εποχής, η Λίλη Πεζανού είχε βοηθήσει στην πλαισίωση του μαθήματος ως προς τα θέματα του σκηνικού χώρου, ο Γιώργος Σημαιοφορίδης με τις Ανεπίκαιρες Εκδόσεις ανέλαβε την έκδοση του βιβλίου ‘Αρχιτεκτονικές Κατασκευές: Η κατασκευαστική εμπειρία στη διδασκαλία της Αρχιτεκτονικής’ το 1994. Τέλος, ήταν μια σύμπραξη πολλών ανθρώπων πάνω στα νιάτα τους και η κατάσταση ήταν από μια άποψη όχι ακριβώς εργαστηριακή, αλλά εραστη-ριακή, δηλαδή εκπαίδευση με τα όλα της. Αυτό το μάθημα μπορεί να μην υπάρχει σήμερα αλλά είχε σημαντική συνέχεια που ίσως δεν είναι πολύ γνωστή. Με αυτό ξεκίνησε τη δουλειά της η συμφοιτήτρια τότε και σήμερα συνάδελφος στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Μαρία Βροντίση. Σχηματίζοντας την ομάδα Κ με φοιτήτριες και φοιτητές αρχιτεκτονικής έχει καταγράφει ήδη στο ενεργητικό της πληθώρα μαθημάτων, εργαστηρίων, ντόπιων και διεθνών τα οποία αφορούν εκπαιδευτικές δραστηριότητες στην κατασκευή 1:1» | Η Ίρις Λυκουριώτη είναι επίκουρη καθηγήτρια στο τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

«Ήταν άνοιξη του 1992, όταν ομάδες 3-4 φοιτητών με πριόνια, καρφιά και βίδες, μετέτρεπαν το αίθριο σε εργαστήρι κατασκευής σκηνικών αντικειμένων. Ίσως για μια και μοναδική φορά. Κάνεις δεν ήξερε, πρώτη φορά υλοποιούταν μια τεχνική χορογραφία χωρίς πρόβες, με οδηγούς κάποια σκίτσα, σχέδια και μακέτες. Ήταν η πρακτική αντιμετώπιση κάθε λεπτομέρειας, μια συνθετική ιδέα που την φτιάχναμε εμείς, μαζί με τους διδάσκοντες. Λειτουργούσαμε ομαδικά αλλά και αυτόνομα, μαζί με τις άλλες ομάδες, δημοσίως μέσα σε ένα περίκλειστο υπαίθριο χώρο. Σε λίγες μέρες οι φοιτητές έφυγαν, αφήνοντας περίπου 25 γλυπτικά αντικείμενα, την ανάμνηση ενός κατασκευαστικού βουητού. Καδρόνια, πρόκες και βίδες είχαν πετάξει από το χαρτί, η παράσταση τέλειωσε για φέτος» | Ο Γιώργος Σταματάκης έχει ιδρύσει μαζί με την Κατερίνα Καρανίκου, εδώ και 20 χρόνια, το αρχιτεκτονικό γραφείο A-team Architects.

  

  

«ΟΤΑΝ ΟΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ΠΙΑΝΟΥΝ ΣΦΥΡΙ ΚΑΙ ΠΡΙΟΝΙ»

22 σκάλες στο αίθριο

Κατάληψη στο αίθριο της Αρχιτεκτονικής! Οι φοιτητές αφήνουν τα σχεδιαστήριά τους και πιάνουν σφυρί και πριόνι: 22 σκάλες στήνονται, αυτή τη φορά χωρίς τη μεσολάβηση εργολάβων. Θα τολμήσει κανείς να τις ανέβει;

Ένα πρωί στα μέσα του περασμένου Μαρτίου, δυο φορτηγάκια πέρασαν την πύλη του Πολυτεχνείου, της οδού Στουρνάρη. Σταμάτησαν έξω από το κτίριο Αβέρωφ της Αρχιτεκτονικής Σχολής και ξεφόρτωσαν ξυλεία και σιδηροσωλήνες στο αίθριο. Ελάχιστοι παρατήρησαν το γεγονός μιας που ενάμισι χρόνο τώρα η γειτονική πρυτανεία επισκευάζεται από τον εμπρησμό του 1991 και συχνά μπαινοβγαίνουν συνεργεία και υλικά χωρίς εμφανή αποτελέσματα. Την επόμενη μέρα μικρές ομάδες φοιτητών του 9^ου εξαμήνου άρχισαν να ξεχωρίζουν κομμάτια της ξυλείας και των σιδηροσωλήνων σε γωνιές του αιθρίου και στις περιμετρικές στοές με ζήλο που δεν δικαιολογούσε αρωγή στην ανοικοδόμηση του ιδρύματος. Το μυστήριο επιτάθηκε όταν έγινε αντιληπτό ότι στο εγχείρημα συμμετείχαν και αρκετοί καθηγητές. Τέλος κάποιοι μίλησαν! Όχι βέβαια ότι ήταν μυστικό αλλά μέσα στον πυρετό κανείς δεν είχε το χρόνο και τη διάθεση να εξηγήσει στους περίεργους «μικρότερους» τι ακριβώς συνέβαινε.

Η ιστορία είχε ξεκινήσει μήνες πριν όταν στο ειδικό μάθημα της Οικοδομικής οι φοιτητές κλήθηκαν να σχεδιάσουν μια σκάλα που οδηγεί σε μια μικρή εξέδρα. Θα ήταν ένα συνηθισμένο θέμα οικοδομικής αν δεν υπήρχαν από πίσω ένα σενάριο και μια απαραίτητη προϋπόθεση. Το σενάριο: ένας φοιτητικός θεατρικός όμιλος σχεδίαζε να ανεβάσει το έργο του Μήτσου Ευθυμιάδη «Οι προστάτες» στο αίθριο της Αρχιτεκτονικής. Η ζητούμενη σκάλα ήταν το κεντρικό σκηνογραφικό δεδομένο. Και η προϋπόθεση: η υλοποίησή της από τους ίδιους τους μελετητές. Το θεατρικό κείμενο και η σκηνογραφική απόπειρα ήταν περισσότερο το «άλλοθι» ενώ η κατασκευή η βασική επιδίωξη. «Ηθικοί αυτουργοί», εμπνευστές και υπεύθυνοι αυτού του εγχειρήματος ήταν οι αρχιτέκτονες Ειρήνη Εφεσίου, Δημήτρης Μπίρης και Δημήτρης Παπαλεξόπουλος, διδάσκοντες της Οικοδομικής. Ίσως στους γνώστες του μοντέρνου αρχιτεκτονικού κινήματος όλα αυτά να θυμίζουν τη «Σχολή του Μπαουχάουζ». Όμως τελικά δεν υπήρχε πρόθεση ούτε άλλωστε τα απαραίτητα μέσα και η υποδομή να υιοθετηθεί η ανάλογη διδακτική πρακτική.

Ούτε, πολύ περισσότερο, η ανάλογη κινέζικη λογική σύμφωνα με την οποία οι διανοούμενοι όφειλαν να συνδυάζουν την πνευματική εργασία με ισχυρές δόσεις χειρωνακτικής, για να μην χάνουν την ταξική τους συνείδηση.

Στόχος του εγχειρήματος ήταν να διατρέξουν οι φοιτητές όλη τη διαδικασία: μελέτη του θεατρικού κειμένου, αρχικά σκίτσα, προσέγγιση του σκηνογραφικού προβλήματος, και τη συνέχεια κατασκευαστικά σχέδια υπό κλίμακα, μακέτες, σύνταξη καταλόγου υλικών, μετατροπές των αρχικών σχεδίων που υπέβαλλαν οι προσφερόμενες διατομές, προμήθεια των απαραίτητων εργαλείων και τέλος, πολλή πολλή δουλειά πάω στην κατασκευή.

Πώς να δουλεύει άραγε αυτό το μαραφέτι;

Την εργασία την έβαλαν οι αυριανοί αρχιτέκτονες, ενώ τα υλικά ήταν προσφορά κατασκευαστικών εταιρειών, μελών του συλλόγου «Φίλοι του Πολυτεχνείου». Δεν ήταν εύκολο να αφήσει κανείες τη δουλειά του σχεδιαστηρίου και να γίνει μαραγκός και σιδεράς. Η πρώτη επαφή με το ξύλο άφησε ακίδες στις γυμνές παλάμες. Γρήγορα υιοθετήθηκαν τα γάντια και οι φόρμες εργασίας. Μερικοί φαίνονταν εξοικειωμένοι με τη χρήση των εργαλείων – κι αυτή η εξοικείωση δεν είχε σχέση με το φύλο, όπως θα φανταζόταν κανείς- ενώ κάποιοι άλλοι ανοίγοντας τις συσκευασίες πήγαιναν κατευθείαν στις οδηγίες καθώς αγνοούσαν παντελώς τη χρήση κάθε είδους ηλεκτρικού εργαλείου. Όλοι πάντως αντιμετώπισαν με δέος το δισκοπρίονο και την ηλεκτροκόλληση. Έτσι, όσοι είχαν σχεδιάσει μεταλλικές σκάλες αναγκάστηκαν να προκατασκευάσουν ορισμένα τμήματα στο σιδερά και κατόπιν να τα μεταφέρουν στο αίθριο για την τελική συναρμολόγηση.

Τα σφυριά παραβιάζουν το πανεπιστημιακό άσυλο!

Οι μόνιμοι θεατές των «οικοδομικών δρώμενων» – από τα μικρότερα εξάμηνα-αποτελούσαν συχνά τις επικουρικές δυνάμεις της επιχείρησης. Όμως ακούστηκαν πικρά σχόλια: «Όλο μας βάζουν να κουβαλάμε, ούτε μια φορά δεν μας άφησαν να καρφώσουμε!»

Για δυο βδομάδες επικράτησε ασυνήθιστη κινητικότητα. Όπως θα ‘λεγε χρονογράφος άλλης εποχής «η καρδιά της σχολής χτυπούσε στο αίθριο, σε άλλο ρυθμό κάθε φορά ανάλογα με το εργαλείο που δούλευε τη δεδομένη στιγμή». Στο παλιό αμφιθέατρο, οι διαλέξεις της Ιστορίας της Τέχνης αρκετές φορές παρακωλύθηκαν. Την ημέρα που ήταν αφιερωμένη στους μανιεριστές, η προβολή της διαφάνειας του έργου Parmigianino «Η Παναγία με το μακρύ λαιμό» συνοδεύτηκε από παρατεταμένα σφυροκοπήματα. (Βέβαια, αυτό δεν ήταν τίποτα, αν σκεφτεί κανείς την πρόσφατη ταλαιπωρία που υπέστη ο πρωτότυπος πίνακας μετά τη βομβιστική επίθεση στη Galleria degli Uffizi όπου φυλασσόταν). Στο άλλο αμφιθέατρο, στο μάθημα της Δομικής Μηχανικής, οι φοιτητές αναρωτιούνταν συχνά αν για τον πονοκέφαλο που ένιωθαν ευθύνονταν τα «διαγράμματα καμπτικών ροπών και τεμνουσών δυνάμεων» ή ο θριλερικός ήχος του τρυπανιού που δούλευε απ’ έξω. Εκείνος που φάνηκε να μην ενοχλείται καθόλου ήταν ο Καραμανλής, ο αδέσποτος σκύλος με τα παχιά φρύδια –εξ ου και το όνομα- που περνάει τις μέρες του στο Πολυτεχνείο και τα βράδια του στην πλατεία Εξαρχείων. Μάλιστα, έδειχνε ιδιαίτερα ικανοποιημένος. Οι σωροί από τα πριονίδια που μεγάλωναν ήταν σαφώς αναπαυτικότεροι από το μαρμάρινο δάπεδο. Όταν άρχισε η συναρμολόγηση και διαφάνηκαν πια οι τελικές μορφές των κατασκευών, το ενδιαφέρον κορυφώθηκε. (Ίσως γιατί πολλοί – και από τους «δράστες» και από τους θεατές- δεν πίστευαν ότι θα μπορούσε να ολοκληρωθεί η απόπειρα. Τότε, βέβαια, μπήκαν στο παιχνίδι και οι ελάχιστοι δυσαρεστημένοι από τη γενική αναστάτωση. Πλησίασαν, ανέβηκαν στις εξέδρες, δοκίμασαν τις αντοχές, σχολίασαν το σχεδιασμό.

Το αίθριο γίνεται … ιν!

Η Αρχιτεκτονική Σχολή γνώρισε ξαφνικά μεγάλες πιένες. Γέμισε ήχους, μυρωδιές και χρώματα. Ειδικά το αίθριο έπαψε να είναι ο μεγάλος επιβλητικός χώρος στον οποίο κανείς ποτέ πριν δεν στεκόταν αλλά όλοι τον διέσχιζαν βιαστικά. Έγινε σημείο αναφοράς, κέντρο ενδιαφέροντος, μια που η εξέλιξη των κατασκευών άλλαζε το σκηνικό ώρα με την ώρα. Οι 22 «σκάλες» δημιούργησαν «γωνιές», μικρότερους χώρους που γρήγορα οικειοποιήθηκαν όλοι οι φοιτητές. Θα ήταν άσκοπο να προσπαθήσει κανείς να ασκήσει κριτική στο αποτέλεσμα. Το σκηνικό είναι αναπόσπαστο κύτταρο της θεατρικής παράστασης, που κρίνεται ως σύνολο και μόνο. Στην προκειμένη περίπτωση, το έργο δεν ανέβηκε ποτέ. Η παράσταση ήταν υποθετική, ήταν το «παραμύθι» που κίνησε όλη τη διαδικασία. Και το σπουδαιότερο: το έργο ολοκληρώθηκε χωρίς τη μεσολάβηση…εργολάβου! | Άρθρο της Μαρίας Αλβανού στο Ε της Ελευθεροτυπίας | 27 Ιουνίου 1993 

 

  

 

1994 * ΙΔΕΩΝ ΕΠΙΠΛΕΥΣΙΣ: ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΕΝΟΣ ΠΛΩΤΟΥ ΜΕΣΟΥ ΠΟΥ ΘΑ ΔΙΑΠΛΕΕΙ ΤΗΝ ΔΕΞΑΜΕΝΗ ΠΟΥ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΘΗΚΕ ΣΤΟ ΑΙΘΡΙΟ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ 

Μάτια Ανοιχτά, της Μαρίας Αλβανού

«“Έχει πιάσει ποτέ κανείς από σας τούβλο στα χέρια του;” Η ερώτηση, αν και πολύ ήρεμα εκφρασμένη, σε χαμηλό όπως πάντα τόνο, χωρίς καθόλου ένταση, έπεσε βαριά σαν τσιμεντόλιθος πάνω στα ενωμένα σχεδιαστήρια, στη μεγάλη αίθουσα δίπλα από το κυλικείο. Την αμηχανία συνόδεψαν μερικά δευτερόλεπτα σιωπής. Μας κοίταξε όλους έναν -ένα προσπαθώντας να διαβάσει στην έκφρασή μας το “ναι” ή το “όχι” μας στην ερώτησή του κι ύστερα, έσκυψε, πήρε τον σάκο του, τον άνοιξε κι έβγαλε από εκεί μέσα ένα τούβλο. Το ακούμπησε πάνω στα σχεδιαστήρια και μας παρότρυνε να το πιάσουμε.

Στο βλέμμα του Δημήτρη Μπίρη υπήρχε καλυμμένη ικανοποίηση· η υποψία του είχε επιβεβαιωθεί: για κάποιους από  τους επίδοξους αρχιτέκτονες  που κάθονταν γύρω από τα ενωμένα σχεδιαστήρια εκείνη ήταν η πρώτη φορά που είδαν από κοντά, στη συνέχεια άγγιξαν ένα τούβλο και έπειτα  ζύγισαν το βάρος του στα χέρια τους. Πρέπει να ήταν ένα από τα πρώτα μαθήματα Οικοδομικής, στο δεύτερο έτος της σχολής και τώρα, δεκαετίες μετά από αυτή τη σκηνή, σκέφτομαι ότι ίσως τότε, εκείνη την ημέρα, του γεννήθηκε η ιδέα αυτής της μοναδικής σειράς ειδικών μαθημάτων στην διάρκεια των οποίων οι φοιτητές κλήθηκαν να σχεδιάσουν, να επιλύσουν κατασκευαστικά και το σημαντικότερο, να υλοποιήσουν οι ίδιοι τις ιδέες τους σε κλίμακα 1:1.

Η ατμόσφαιρα της περιόδου που κατασκευάζαμε τα Πλωτά δύσκολα περιγράφεται αν και πιστεύω ότι παραμένει ζωντανή στη μνήμη όλων όσων συμμετείχαμε. Ειδικά των τελευταίων ημερών, που στήθηκε στο αίθριο και άρχισε αργά- αργά να γεμίζει η δεξαμενή όπου θα καθελκύαμε τα πλωτά μας την ημέρα της παρουσίασης. Αγωνία -για το αν θα επιπλεύσουν- χαρά, μεγάλη χαρά από την όλη διαδικασία και βέβαια αρκετή κούραση από την επίπονη χειρωνακτική εργασία στην οποία δεν είμασταν συνηθισμένοι.

Εκείνες τις μέρες είχα κάτι ακόμα να με απασχολεί σοβαρά. Από την πρώτη στιγμή που στήθηκε το “εργοτάξιο” στη αίθουσα του ισογείου που έβλεπε προς την Τοσίτσα, δίπλα στο αίθριο, είχα σκεφτεί ότι θα ήταν πολύ ενδιαφέρον να παρουσιάσω το θέμα ”Πλωτά” στο ‘Ε’ της Ελευθεροτυπίας με την οποία συνεργαζόμουν.  Φυσικά θα μπορούσα να το κάνω χωρίς να αναφέρω τίποτα προηγουμένως, αλλά θεώρησα απαραίτητο να ενημερώσω  τον Δημήτρη Μπίρη. Ήταν εξ αρχής απόλυτα αρνητικός, με τον δικό του όμως ήπιο τρόπο. “Δε χρειάζεται δημοσιότητα” μού έλεγε και “Άστο καλύτερα βρε παιδί μου”. Επανερχόμουν καθημερινά για βδομάδες προσπαθώντας να κάμψω τις αντιρρήσεις του και τελικά τον έπεισα όταν πλέον ήμουν έτοιμη να παραιτηθώ της προσπάθειας.

Με είχε ταλαιπωρήσει τόσο που, δυο -τρεις μέρες πριν την 19η Ιανουαρίου που θα γινόταν η παρουσίαση, τον πλησίασα και πάλι, αποφασισμένη αυτή τη φορά για …εκδίκηση. “Εντάξει, είπαμε, να το κάνεις” με πρόλαβε νομίζοντας προφανώς ότι θα αναφερόμουν  στο άρθρο του ‘Ε’. “Όχι, δεν πρόκειται γι αυτό” τού εξήγησα και με πολύ σοβαρό ύφος άρχισα να λέω ότι πρέπει οπωσδήποτε στην παρουσίαση να καλέσουμε, έστω και τελευταία στιγμή τον Κατσιφάρα!  Συνέχισα λέγοντας  ότι θα έπρεπε να στείλουμε αμέσως με φαξ την πρόσκληση “γιατί δεν είναι δυνατόν από αυτό το γεγονός να λείπει ο Υπουργός Εθνικής Ναυτιλίας!”

Είχε μείνε άναυδος. Δεν το χωρούσε ο νους του ότι έφτασα  στο σημείο να διανοηθώ κάτι τέτοιο. Μπορεί να χαιρόταν απίστευτα όλη αυτή τη γιορτή -ήταν συνεχώς μαζί μας, έτοιμος να απαντήσει σε ερωτήσεις, να βοηθήσει, να δώσει λύσεις στα κατασκευαστικά προβλήματα που αντιμετωπίζαμε, φωτογράφιζε διαρκώς τη διαδικασία  και το έβλεπες ότι χαιρόταν πολύ, ίσως μάλιστα περισσότερο από εμάς. Κι αν είχε υποκύψει μετά από τόσες πιέσεις στην δημοσιοποίηση του θέματος, σε καμία περίπτωση δε θα δεχόταν να παραβρεθούν πολιτικοί και μάλιστα υπουργοί, στην παρουσίαση.

Βλέποντας στο ύφος του ότι είχα ξεπεράσει τα όρια, αναγκάστηκα να σταματήσω και τού είπα γελώντας ότι η “πρόσκληση Κατσιφάρα”, δεν ήταν παρά ένα αστείο. Αργότερα, όταν από κοινού διαλέγαμε από τις εικόνες που είχαμε τραβήξει απο την κατασκευή και την παρουσίαση, αυτές που θα συνόδευαν το κείμενο του ‘Ε’, επανήλθε στο θέμα και ομολόγησε πόσο τον είχε  τρομοκρατήσει το αστείο μου. 

Δεν ήταν ανάγκη να μου το πει. Το είχα διαπιστώσει. Ήξερα άλλωστε πολύ καλά πόσο σεμνός και απλός ήταν, όχι μόνο από τη γενικότερη στάση του, αλλά κι από τα σχόλιά του σε κάποιες ευφάνταστες ή και κραυγαλαίες λύσεις που τυχόν θα παρουσιάζαμε στις εργασίες μας. Για ένα φλύαρο στέγαστρο που θύμιζε παραδείσιο πουλί σε πτήση, έλεγε ότι ίσως θα ήταν προτιμότερο να αντικατασταθεί από μια απέριττη πέργκολα όπου θα στηρίζονταν μια κληματαριά. Έτσι η κατασκευή  θα γινόταν “ένα με το τοπίο”  και το γεγονός ότι  θα φαίνονταν ελάχιστα,  θα σε παρακινούσε να πλησιάσεις για να τη δεις. Κι αν ο φοιτητής αντέτεινε αυτάρεσκα: “Μα δεν πρέπει να φαίνεται η καλή αρχιτεκτονική;” εκείνος απαντούσε μειλίχια: “Οι γυναίκες της Ανατολής που αφήνουν ακάλυπτα μόνο τα μάτια τους, είναι πιο επιθυμητές,” δίνοντάς μας με μια φράση ένα πρώτης τάξεως, αξέχαστο μάθημα.

Αρχές καλοκαιριού του ’95 λίγο πριν την εξεταστική μας κάλεσε στο εξοχικό του στο Λεωνίδιο για ένα Σαββατοκύριακο. Ήμασταν -και παραμένουμε- μια δεμένη παρέα δέκα φοιτητών που είχαμε ιδιαίτερη σχέση μαζί του και ανταποκριθήκαμε με ενθουσιασμό στην πρόσκληση. Φτάσαμε απόγευμα στο σπίτι του με ένα μεγάλο κουτί με μπακλαβά και γαλακτομπούρεκο και καθίσαμε για καφέ  στο τραπέζι της αυλής κάτω από την κληματαριά που στηρίζονταν σε μια απέριττη μεταλλική πέργκολα. Πρώτος ο Θάνος Παγώνης, σηκώθηκε για να βάλει στο πιάτο του γλυκό από το κουτί, το χέρι του έμεινε μετέωρο πάνω από τα ομοιόμορφα -τουλάχιστον στην πάνω τους επιφάνεια με το φύλλο- κομμάτια, και μουρμούρισε: “Τώρα, πώς ξεχωρίζουμε ποιό είναι το γαλακτομπούρεκο και ποιός ο μπακλαβάς;” Ο Μπίρης με φυσικότητα τού απάντησε: “Κοίτα τα σόκορα”.

Όταν πια την Κυριακή ετοιμαστήκαμε για αναχώρηση, προσπάθησε να μας μεταπείσει για να παρατείνουμε τη διαμονή μας. Του εξηγήσαμε ότι έπρεπε να γυρίσουμε για διάβασμα και για τις εργασίες μας αφού η εξεταστική άρχιζε τις επόμενες μέρες. Το τελευταίο του επιχείρημα ενώ ήμασταν πια στα αυτοκίνητα-που μάλλον ήμασταν πολύ νέοι για να  αξιολογήσουμε- ήταν: “Η αρχιτεκτονική μαθαίνεται έξω· στο δρόμο, στη φύση. Με μια φωτογραφική μηχανή στον ώμο, ένα μπλοκάκι κι ένα μολύβι στην τσέπη. Και τα μάτια ανοιχτά.”» | Η Μαρία Αλβανού είναι δημοσιογράφος (απόφοιτος του τμήματος Αρχιτεκτόνων, ΕΜΠ).

«ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ … ΕΙΣ ΤΟΝ ΑΦΡΟΝ» 

Αν ζητήσετε από έναν αρχιτέκτονα που έχει τελειώσει το ΕΜΠ ν’ ανασύρει από τη μνήμη του μια εικόνα του κτηρίου της σχολής όπου πέρασε τα φοιτητικά του χρόνια, είναι σχεδόν βέβαιο ότι η εικόνα αυτή θα έχει σχέση με το αίθριο.

Βιώνοντας κανείς αυτόν τον χώρο- κέντρο της ζωής και της δραστηριότητας-ανακαλύπτει σταδιακά τη μοναδικότητά του, καθώς καθημερινά αποδεικνύεται ότι επιδέχεται πολλές, νέες και ενίοτε αναπάντεχες χρήσεις. Ιστορικά έχουν μείνει τα πάρτι που έχουν διοργανωθεί εκεί, αλλά και συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις, γενικές συνελεύσεις, περιοδικές εκθέσεις σπουδαστικών εργασιών.

Και άλλα, μικρότερα καθημερινά, χωρίς καμιά οργάνωση, ποδόσφαιρο και βόλεϊ -εξ ου και οι σπασμένες λάμπες- επιτραπέζια παιχνίδια με έμφαση στα πιο μερακλήδικα (βλέπε τάβλι). Με τις πρώτες λιακάδες, ως τα πρωτοβρόχια, αρκετά σχεδιαστήρια μεταφέρονται από τις αίθουσες στο αίθριο. Σχέδιο και κουβεντούλα κατά ομάδες -κι ας  φυσάει πότε πότε κι ας παρασύρει ο αέρας τα ριζόχαρτα και τα πακέτα των τσιγάρων.

Λίγο καιρό πριν, Δευτέρα πρωί, (“I don’t like Mondays”) αγουροξυπνημένοι όλοι, μπαίνοντας στη σχολή -φοιτητές και καθηγητές- κοντοστέκονταν έκπληκτοι, αφού δεν μπορούσαν να πιστέψουν σ’ αυτό που αντίκρισαν: μια μεγάλη δεξαμενή, φτιαγμένη από ξύλα οικοδομής, είχε καταλάβει διαγωνίως το μεγαλύτερο μέρος του αιθρίου και γέμιζε αργά αλλά σταθερά με νερό.

Παν σώμα εμβαπτιζόμενον εντός υγρού…

Όλα ξεκίνησαν … μερικούς μήνες πριν, τον περασμένο Οκτώβριο, από τους φοιτητές του 8ου εξαμήνου που επέλεξαν το μάθημα “Ειδικά Θέματα Οικοδομικής IV”. Τους ζητήθηκε να σχεδιάσουν και να κατασκευάσουν ένα πλωτό παιχνίδι διαστάσεων 2×2 μέτρων το οποίο προορίζονταν για μια μικρή λίμνη. Αριθμός επιβατών: δύο. Κίνηση πλωτού: προαιρετική. Βασική απαίτηση: η επίπλευση!

Λίγο-πολύ, όλοι περιμέναμε το σκέλος της κατασκευής- κοντεύει να γίνει παράδοση στο μάθημα αυτό. Και είναι φυσικό, η υλοποίηση να ενδιαφέρει ιδιαίτερα τους φοιτητές του τμήματος Αρχιτεκτόνων, αφού σχεδόν όλα τα θέματα που τους απασχολούν είναι υποθετικά και ολοκληρώνονται μόνο … υπό κλίμακα, στις μακέτες τους.

“Το συγκεκριμένο θέμα” μας λέει  ο Φάνος Λοϊζίδης της ομάδας “Αράχνη”, “ήταν ιδιαίτερα ενδιαφέρον γιατί ξέφευγε από τα καθιερωμένα. Η σοβαρότητα, ή πολύ συχνά η σοβαροφάνεια με την οποία αντιμετωπίζουμε την αρχιτεκτονική, δεν αφήνει περιθώριο για παιχνίδια. Σ’ αυτό το θέμα, το ζητούμενο ήταν το παιχνίδι”.

Οι ομάδες (4-7 άτομα η καθεμιά), άρχισαν δουλειά με όλες τις ευνόητες δυσκολίες. Συναντήσεις, συζητήσεις, σκίτσα, ξενύχτια. Πολλές διαφορετικές ιδέες αλλά μόνο μια από αυτές έπρεπε να επικρατήσει, να δουλευτεί και τελικά να κατασκευαστεί. Οι πρώτες μακέτες εργασίας έφτασαν στη σχολή…νωπές, αφού προηγουμένως αρκετές από τις ομάδες ενέδωσαν στον πειρασμό: τις δοκίμασαν στις μπανιέρες τους.

Στο μεταξύ, οι υπεύθυνοι καθηγητές, Δ. Μπίρης, Δ. Παπαλεξόπουλος και Η. Ζαχαρόπουλος, στο θεωρητικό μέρος του μαθήματος, οργάνωσαν διαλέξεις ειδικών (Η. Μπίρης, Κ. Διαμανιάδης), επισκέψεις στα ναυπηγεία του Περάματος, σε ταρσανάδες στη Σαλαμίνα αλλά και στο ξυλουργικό -σιδηρουργικό εργαστήριο του Πολυτεχνείου, υπενθυμίζοντας διαρκώς ότι δεν υπήρχε πρόθεση να εισβάλλουν σε … “ξένα χωρικά ύδατα”.

Την αρχή του Αρχιμήδη “παν σώμα εμβαπτιζόμενον εντός υγρού…” άρχισαν να συνοδεύουν μέγιστα ερωτηματικά:  Πώς θα ενωθούν δύο κομμάτια ξύλου και ο αρμός θα είναι απόλυτα στεγανός;  Οι πλωτήρες να γίνουν με ηλεκτροκόλληση ή πριτσινωτοί;  Επιτέλους, ποιό είναι το ειδικό βάρος της στραντζαριστής λαμαρίνας; Πώς υπολογίζουμε τη θέση του κέντρου βάρους και ανατροπής;

Επιστρατεύτηκαν φίλοι φοιτητές από το τμήμα Ναυπηγών, για να δώσουν τα φώτα τους. Εκτοξεύτηκαν προειδοποιήσεις: “Κατερίνα αν θες να το δοκιμάσεις, θα πρέπει μέχρι την παρουσίαση να έχεις χάσει πέντε κιλά!”

Λίγο πριν τα Χριστούγεννα άρχισε η έρευνα αγοράς. Καθημερινές επισκέψεις στο Μοναστηράκι και στου Ψυρρή, σε λαμαρινάδικα, ξυλουργεία, καταστήματα εργαλείων. Αλλά και νυχτερινές … ρακοσυλλογές. “Σχεδιαστικά, το δικό μας, είχε κανονικότητα και αυστηρή γεωμετρία”, μας λέει ο Σάκης Καραγιάννης. “Αποφασίσαμε λοιπόν να χρησιμοποιήσουμε υλικά “σε δεύτερη χρήση”. Μαζεύαμε από το δρόμο παλιά χρησιμοποιημένα ξύλα, στην προσπάθειά μας να σπάσουμε τον περφεξιονισμό που θα έδιναν τα καινούρια υλικά. Το αποτέλεσμα ήταν πιο εικαστικό και είχε από την πρώτη στιγμή την πατίνα του χρόνου”.

Σιγά σιγά, άρχισαν να συγκεντρώνονται στο αίθριο υλικά και εργαλεία. Η  δεύτερη και σημαντικότερη φάση της κατασκευής είχε ξεκινήσει. Παλιά τζην, καρό πουκάμισα, γάντια εργασία και μολύβι για σημάδεμα στο αυτί. Κυρίως δεν έπρεπε να λείπει το στυλ! Η χρήση των ειδικών εργαλείων αποδείχτηκε σχετικά εύκολη. Το κυριότερο: δεν σημειώθηκε κανένα εργατικό ατύχημα. Η Κική Βακάλογλου, που ομολογεί ότι δεν είχε πιάσει ποτέ στα χέρια της δισκοπρίονο (μάλλον πρέπει να την πιστέψουμε) έπειτα από λίγη εξάσκηση τα κατάφερε εξαιρετικά.

Τελικά, θα επιπλεύσουν;

Δεν έλειψαν όμως και οι δυσκολίες. Παράδειγμα η ομάδα της Ελένης Καραγιάννη. “Η δική μας ιδέα ήταν μάλλον εγκεφαλική: αντιστρέψαμε ένα απλό σπιτάκι και του δώσαμε προοπτική παραμόρφωση, με αποτέλεσμα αυτό το μη “συμβατικό” σχήμα που προέκυψε να μην έχει τελικά ούτε μια ορθή γωνία, ούτε δύο παράλληλες γραμμές. Εκεί ακριβώς ήταν η δυσκολία: Η στεγανή σύνδεση με τους κλασικούς τρόπους, των κομματιών της στραντζαριστής λαμαρίνας- που ήταν το κύριο υλικό μας- κυρίως στις αμβλείες γωνίες”.

Για δέκα μέρες, ένα μικρό εργοτάξιο πλωτών ιδεών ζωντάνεψε και δούλεψε υπερωρίες, χωρίς εξειδικευμένο προσωπικό. Ήχοι σφυριού, δισκοπρίονου, πλάνης και φωνές: “Ρε Κώστα, την μπαλαντέζα!” ή “Μήπως σαν περισσεύει ένα παξιμάδι γι’ αυτό το μπουλόνι;” Time out για κολατσιό επιτόπου με βρώμικα χέρια, γεμάτα ρητίνες και σιλικόνες, μέσα στην αίθουσα που μύριζε έντονα πριονίδι, διαλυτικό, κόλλα, λαδομπογιά.

Στο μεταξύ, η δεξαμενή γέμιζε νερό. Η μεγάλη μέρα της παρουσίασης πλησίαζε. Κι όπως γίνεται πάντα, κάποιοι τελείωσαν εγκαίρως και έδωσαν ένα χεράκι στους άλλους που πάλευαν, κυριολεκτικά μέχρι την τελευταία στιγμή. Κοινός παρανομαστής, η αγωνία: ΤΕΛΙΚΑ ΘΑ ΕΠΙΠΛΕΥΣΟΥΝ;

Έβαλε ο Άϊ Νικόλας το χέρι του, αποδεικνύοντας γι’ άλλη μια φορά ότι είναι προστάτης των θαλασσινών κι η μέρα της παρουσίασης ήταν ανοιξιάτικη. Φοιτητές απ’ όλα τα εξάμηνα, καθηγητές από όλους τους τομείς, οι υπάλληλοι της γραμματείας του τμήματος και φυσικά ο κύριος Γιώργος του κυλικείου, όλοι ήταν εκεί. Ένα ένα, τα 15 πλωτά παιχνίδια καθελκύστηκαν και πραγματοποίησαν το μικρό παρθενικό τους ταξίδι στη δεξαμενή.

Γέλια, χειροκροτήματα, μα πάνω από όλα η υπέροχη φωνή της Μαρίας Κάλλας σε άριες από τη “Νόρμα” και τη “Μαντάμ Μπατερφλάι”. Οι σχεδιαστές- κατασκευαστές ήταν και οι πρώτοι ριψοκίνδυνοι επιβάτες. Η επίπλευση δεν παρουσίασε κανένα πρόβλημα- και αν μια φοιτήτρια βρέθηκε ξαφνικά στο νερό, δεν έφταιγε η ευστάθεια του πλωτού αλλά ο ενθουσιασμός, που φαίνεται ότι βρήκε στη βουτιά την καλύτερή του έκφραση.

Δύο τρεις πλωτήρες “έκαναν νερά” αλλά αυτό μπορεί να συμβεί και στα καλύτερα καϊκια, οπότε δεν αξίζει να το κάνουμε θέμα. Εντυπωσιακά βέβαια ήταν τα πλωτά που είχαν τη δυνατότητα κίνησης- κι αυτά ήταν αναμενόμενο να ξεσηκώσουν το ζωηρότερο χειροκρότημα. Παιδιά από μικρότερα εξάμηνα ζητούσαν διευκρινήσεις: “Σε ποιό εξάμηνο είπατε ότι γίνεται αυτό το μάθημα;”

Η δεξαμενή, τις επόμενες μέρες άδειασε όσο αργά είχε γεμίσει. Οι εγκαταστάσεις που είχαν στηθεί, ξεστήθηκαν. Τα πλωτά “άραξαν” στην περιμετρική στοά του αιθρίου και παραμένουν εκεί ως σήμερα.“Τί σκέφτεστε να κάνετε το πλωτό σας;” ρώτησα την Πόπη Αγγελοπούλου. Για να απαντήσει: “Θα το πάρουμε μαζί μας στις διακοπές. Είναι μικρό και μεταφέρεται εύκολα”.

Αγαπητοί αναγνώστες, έχετε το νου σας φέτος το καλοκαίρι. Ίσως, καθώς κολυμπάτε, περάσει δίπλα σας ένα μικρό περίεργο “σκαρί”, όχι κλασσική βάρκα ή θορυβώδες ταχύπλοο. Θα είναι σίγουρα ένα από τα πλωτά παιχνίδια που σχεδιάστηκαν και κατασκευάστηκαν με πολύ μεράκι από τους φοιτητές του τμήματος Αρχιτεκτόνων. Κι αν είναι γρήγορο, να ξέρετε ότι σίγουρα είναι αυτό της ομάδας του Μπάμπη Λαζάκη. | Άρθρο της Μαρίας Αλβανού στο Ε της Ελευθεροτυπίας | 9 Ιουλίου 1995 

 

1997 * ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΕΝΟΣ ΣΥΝΘΕΤΟΥ ΓΡΑΜΜΙΚΟΥ ΦΟΡΕΑ ΠΟΥ ΘΑ ΓΕΦΥΡΩΝΕΙ ΑΝΟΙΓΜΑ 4,5 Μ. ΣΤΟ ΑΙΘΡΙΟ ΤΟΥ ΚΤΙΡΙΟΥ ΑΒΕΡΩΦ ΚΑΙ ΘΑ ΑΝΤΕΧΕΙ ΑΝΑΡΤΩΜΕΝΟ ΒΑΡΟΣ MINIMUM 50 ΚΙΛΩΝ

«Το καλοκαίρι του 1997 το αίθριο γέμισε για άλλη μια φορά από ήχους τριβείων και τροχών, μυρωδιές πριονισμένου ξύλου, τροχισμένου μετάλλου και μπογιάς, φωνές νέων ανθρώπων που ανακάλυπταν την ομορφιά της κατασκευής! Ως προφανής επιλογή, βρέθηκα και εγώ με την Κατερίνα Πολυχρονιάδη και τον Ηλία Παπαγεωργίου να στήνουμε τον δικό μας φορέα. Σχεδιάζαμε τις λεπτομέρειες σε 1:1 με μολύβι ακόμα και στα σχεδιαστήρια πάνω στον οίστρο μαζί με τους δασκάλους μας Δημήτρη Παπαλεξόπουλο και Δημήτρη Μπίρη, ανακαλύψαμε και τα συρματόσχοινα…. Βιώσαμε την χαρά της δημιουργίας στην τελείωσή της, αντιμετωπίζοντας τις αστοχίες ως μέρος της διαδικασίας. Ένα μάθημα ζωής, σπουδαίο μέσα στην απλότητα του» | Η Ελένη Αυγεράκη διατηρεί το αρχιτεκτονικό Γραφείο Αυγεράκη, architecture & design, detailed engineering.

«Η απόφαση για τη συμμετοχή στο μάθημα είχε ληφθεί ήδη από τον Ιανουάριο του 1994, όταν ως πρωτοετής είχα παρακολουθήσει τα “πλωτά”. Την άνοιξη του 1997 μελετούσαμε τον “γραμμικό φορέα” μας και περιμέναμε εναγωνίως την ώρα της κατασκευής. Ήταν απολύτως φυσικό να κατασκευάσουμε τις 1:1 λύσεις μας στο αίθριο του κτηρίου Αβέρωφ, αφού είχε ήδη χρησιμοποιηθεί ως γήπεδο ποδοσφαίρου, χώρος εργασίας, διαλέξεων, παρουσιάσεων, αλλά και πάρτυ. Διαλέξαμε τα υλικά, βρήκαμε τη θέση μας και ξεκινήσαμε. Οι “φορείς” έμειναν γύρω από το αίθριο για αρκετές εβδομάδες μετά την παρουσίασή τους. Σε ένα πάρτυ λίγο αργότερα, εξηγώντας «τι είναι αυτές οι κατασκευές», γνώρισα και τον μετέπειτα άντρα μου – όπως αποδείχθηκε δέκα χρόνια μετά…» |Η Μαριάννα Μηλιώνη είναι αρχιτέκτονας, διευθύντρια του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής.

«Την άνοιξη του 1994 όντας στο πρώτο έτος της σχολής, είδα μια μέρα το αίθριο του κτιρίου Αβέρωφ να γεμίζει με τάβλες, λαμαρίνες, σχοινιά και φοιτητές με εργαλεία στα χέρια. […] Θέμα εκείνου το εξαμήνου μια πλωτή κατασκευή που να χωρά ένα άτομο και να έχει τη δυνατότητα πλοήγησης. Θυμάμαι που κολλούσα πριτσίνια στα πλαϊνά μιας κατασκευής κάτι φίλων… Και βέβαια λίγες μέρες πριν την παρουσίαση κατασκευάστηκε μια δεξαμενή στο κέντρο του αιθρίου η οποία γέμισε με νερό. Η παρουσίαση συνοδευόταν από μουσική, ποτά και τις απαραίτητες -πλην προβλεπόμενες- βουτιές! Μια ωραιότατη γιορτή πριν πάμε στο καλοκαίρι…Μέχρι να φτάσουμε στο 4ο έτος (1997), τα πράματα είχαν ζορίσει. Οι φιλοδοξίες είχαν ανεβάσει τον πήχη. Και η εκφώνηση του θέματος έλεγε: Φορέας μήκους 4,50 μ. που να αντέχει αναρτώμενο βάρος 50 κιλών και άνω. Θα κατασκευάζονταν στο αίθριο δύο πύργοι από σκαλωσιές και οι φορείς απλώς θα εδράζονταν και θα μεταβίβαζαν το βάρος κάθετα επάνω στους πύργους. Δεν θα στερεώνονταν με κανένα τρόπο.[…] Εκεί καταλάβαμε ότι και η πιο απλή απόφαση σήμαινε πολλά. Έπρεπε να σκεφτούμε από πού θα αγοράζαμε ακόμα και τις βίδες, τα συρματόσχοινα και τους εντατήρες. Αργότερα η πρόκληση έγινε μεγαλύτερη. Ζητούμενο ήταν να αναρτηθεί από το φορέα βάρος πολλαπλάσιο του ιδίου βάρους του φορέα! […] Άρα έπρεπε να έχουμε αποτέλεσμα με όσο το δυνατόν πιο ελαφριά κατασκευή. Η ιδέα έπεσε: «Τί πιο ελαφρύ από το χαρτί;» Θα κατασκευάζαμε ένα γραμμικό χωρο-δικτύωμα από χοντρούς χαρτονένιους κυλίνδρους. Τους οποίους θα βρίσκαμε σε μαγαζί που πουλούσε μοκέτες με το μέτρο. […] Θέλοντας να μειώσουμε ακόμα περισσότερο το βάρος, είπαμε να αντικαταστήσουμε εκείνα τα γραμμικά στοιχεία που εφελκύονταν με συρματόσχοινα. Θα έμεναν κύλινδροι όπου είχαμε προβλέψει στρέψη, θλίψη και λυγισμό. Το επόμενο πρόβλημα ήταν η συνδεσμολογία. Καταλήξαμε να ταπώσουμε τις άκρες των κυλίνδρων με τάκους από σουηδική ξυλεία. Θα ήταν κομμένοι υπό την κατάλληλη γωνία και θα «έκλειναν» με λαπάτσες και μπουλόνια. […] Ένα ακόμα σπουδαίο μάθημα εκείνης της εβδομάδας ήταν ο αυτοσχεδιασμός. Η ανταπόκριση στο αναπάντεχο. Σε εκείνο που δεν έχεις προβλέψει. […]  Ήρθε η ώρα της δοκιμής. Έπρεπε να δοκιμάσουμε τα 50 κιλά. Είχα μια φίλη, ήταν δεν ήταν 50 κιλά… αλλά φοβόταν! Δεν ανέβαινε. Ένας άλλος φίλος ήταν 60 με 65 κιλά. «Δεν βαριέσαι, θα το ρισκάρουμε…» είπαμε, αλλά εκείνος αργούσε να φανεί. Κρεμάστηκα λοιπόν ο ίδιος με τα 80 κιλά μου (…τότε!) και ω, του θαύματος τα άντεξε χωρίς το παραμικρό. […] «Εντεκάμιση κιλά» είπε με χαμόγελο ο ζυγιστής κ. Ζαχαρόπουλος. Και όταν ήρθε η σειρά του να ανέβει σήκωσε 135 κιλά! Περίπου 12 φορές το βάρος του! Ένας κύλινδρος δεν άντεχε, είχε αρχίσει να λυγίζει και να εμφανίζει παραμόρφωση. Στα 135 κιλά δεν γίνεται να τα έχεις ζυγίσει όλα με τόση ακρίβεια! Κι έτσι η κατασκευή κατέβηκε. Το χειροκρότημα και τα χαμόγελα όλων ήταν η επιβράβευση. Όπως για κάθε έναν από εμάς που ανέβαινε στη σκαλωσιά…» απόσπασμα από το κείμενo “Κάτι ανάμεσα σε μάθημα και γιορτή” που δημοσιεύτηκε στις 31/1/2011 στο Κώστας Πολυχρονιάδης | blog  | Ο Κώστας Πολυχρονιάδης είναι αρχιτέκτονας.

 

 

1998 * ΠΑΡΑ ΘΙΝ’ ΑΛΟΣ, ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΛΙΑ ΤΟΥ ΛΕΩΝΙΔΙΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ: ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΕΞΕΔΡΑΣ ΓΙΑ ΒΟΥΤΙΕΣ ΚΑΙ ΡΕΜΒΑΣΜΟ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ

«Ήταν ένα από τα μαθήματα της σχολής που έχουν μείνει αξέχαστα. Όχι μόνο γιατί με αυτό γνώρισα τον δάσκαλο Δημήτρη Παπαλεξόπουλο, που με έκανε να αγαπήσω την αρχιτεκτονική. Αλλά γιατί ήταν η πρώτη φορά που κατασκευάσαμε αυτό που σκεφτήκαμε και σχεδιάσαμε. Από το σκιτσάκι με την κεντρική ιδέα μετά από τις συζητήσεις της ομάδας, στις μικρές μακετούλες που στήσαμε για μια μικρή φωτογράφιση στο αίθριο, στην αυλή ενός σχολείου στο Λεωνίδιο όπου στήθηκε η κατασκευή 1:1 και τέλος στην παραλία, στο όριο της ακτής με τη θάλασσα, εκεί που σκάει το κύμα και που θέλαμε να βρεθούμε να αγναντεύουμε από ψηλά μόνο τον ορίζοντα της θάλασσας» | Η Μαρία Yuki Νικητάκη είναι αρχιτέκτονας μηχανικός και υπεύθυνος μελετών στο αρχιτεκτονικό γραφείο ISV.

«πόσα χρόνια περάσανε αλήθεια; έχει σημασία; χρόνια μετά δύο θολές σκαναρισμένες φωτογραφίες χιλιόμετρα μακρυά με συνοδεύουν σε άλλη ήπειρο και σε άλλα μέρη. από τα λίγα πράγματα που θα ξαναέκανα στη ζωή μου άμα γυρνούσα τον χρόνο πίσω. φαντάζομαι ότι είμαι εκεί, σχεδόν ίδια η λαχτάρα, σχεδόν ίδια η χαρά να είμαστε μέρος μιας 1:1 κατασκευής. η επαφή με τα υλικά, η επαφή με τους ανθρώπους της δουλειάς, ο σιδεράς, ο ξυλουργός, οι κάτοικοι του Λεωνιδίου. το πάρτυ για τη Eurovision, τα γέλια, οι μπύρες που θα πιούμε μετά στην παραλία, οι φιλίες που θα μας συνδέουν και θα μας συνοδεύουν ακόμα και τώρα. ο δάσκαλος, η Μάρω, η Άντζελά μου» | Η Νατάσα Στραγαλινού είναι μια κουρασμένη μητέρα από τη ΝΥ * www.natashism.com.

    

1999 * ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ: ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΠΕΖΟΓΕΦΥΡΑΣ – ΕΝΟΣ ΓΡΑΜΜΙΚΟΥ ΦΟΡΕΑ ΜΕ ΑΝΟΙΓΜΑ “ΣΧΕΔΟΝ” ΤΟ ΠΛΑΤΟΣ ΤΟΥ ΚΤΙΡΙΟΥ ΑΒΕΡΩΦ 

«Καθώς ξανασκέφτομαι την εμπειρία της συμμετοχής στο μάθημα της ‘κατασκευής’ συνειδητοποιώ ότι το μάθημα αποτέλεσε έναν πυκνωτή που κατάφερε να συγκεντρώσει τα διάσπαρτα στοιχεία της δομικής συγκρότησης της αρχιτεκτονικής, που είχαμε πάρει στη διάρκεια των σπουδών και να τα συνενώσει θέτοντάς τα σε εφαρμογή σε μια ‘κατασκευή’. Η κατασκευή αυτή ήταν πολύ περισσότερο από μια απλή μηχανή ανύψωσης, γεφύρωσης ή πλεύσης. Υπήρξε μια μηχανή συμπύκνωσης της γνώσης. Το πιο ιδιαίτερο μάλιστα ήταν ότι αυτή η νοητική διεργασία δεν συνέβη μόνο στο μυαλό. Ήταν μια διεργασία που διαπερνούσε το μυαλό, συνενώνοντάς το με το χέρι που βίδωνε, κάρφωνε ή τέντωνε και τον κάματο που απαιτούσε αυτή η προσπάθεια» | O Λεωνίδας Κουτσουμπός είναι αρχιτέκτονας και διδάσκει στην αρχιτεκτονική σχολή του ΕΜΠ.

«Μέτρο και μολύβι. Τσιγάρο. Πριόνι. Μπύρα. Κατσαβίδι. Τάβλι. Σφυρί και προκες. Σουβλάκι ή πίτσα. Γυαλόχαρτο. Ξάπλα. Ξήλωμα. Κουβέντα. Άντε πάλι. Για πιάσε μου μέτρο και μολύβι… Μια τρίμετρη ξύλινη γέφυρα που, πριν ανυψωθεί στα βάθρα της από “δύο άτομα για να τη διασχίσει τουλάχιστον ένας”, πριν τη δική της αφιερωμένη παράσταση, έπαιξε πλήθος μικρών ρόλων. Έκανε επιτυχώς το τραπέζι αλλά και τη στρογγυλή τράπεζα, την καρέκλα και το παγκάκι, το κρεβάτι, το μπαρ και το ρινγκ, το ανταλλακτήριο, το σχεδιαστήριο, το σημείο συνάντησης. Ενδεικτική η κατάσταση, ενός μαθήματος που ξεκίνησε να γεφυρώσει σχέδιο, διαχείριση, υλοποίηση, χρήση και κατάφερε επί- και ευ- τυχώς να γεφυρώσει μερικές δεκάδες κόσμου σε ένα δημιουργικό ντελίριο, έναν εορτασμό ημερών και τελικά ένα άξιο χειροκρότημα. Για τον δάσκαλο» | Ο Θάνος Μπαμπανέλος είναι αρχιτέκτονας. 

«Αίθριο. Μάιος 1999. Σανίδες, καδρόνια, συρματόσκοινα, σκοινιά. Τρυπάνια, πριόνια, σέγες, κατσαβίδια. Σκληρή χειρονακτική δουλειά. Ευφορία. Για μία και μοναδική φορά, αυτό που έχουμε σκεφτεί και σχεδιάσει στη διάρκεια του εξαμήνου παίρνει πραγματικές διαστάσεις. Από τα δικά μας χέρια. Με αληθινά υλικά. Ομάδες των 5-6 ατόμων. Άλλοι πιο εξοικειωμένοι με τη μαστορική, άλλοι δεν έχουν βιδώσει ούτε βίδα. Όλοι συμμετέχουμε με την ψυχή μας. Μαθαίνουμε από τα υλικά και τα εργαλεία. Νοιώθουμε ότι αυτό που συμβαίνει είναι σπουδαίο. Τόσα χρόνια μετά, νιώθω ακόμα ότι ήταν σπουδαίο» | Η Ελίζα Παρασκευά από το 2005 συνεργάζεται με το αρχιτεκτονικό γραφείο ‘Γ. Ανδρεάδης και Συνεργάτες’.

«Το αίθριο του κτιρίου Αβέρωφ εμφανίζεται στις καλύτερές μου αναμνήσεις σε κατάσταση δημιουργικής ακαταστασίας. Δεν θυμάμαι λεπτομέρειες από το μάθημα των κατασκευών του Δημήτρη Μπίρη, θυμάμαι όμως μια έντονη ανοιξιάτικη νεανική ευφορία. Μαθήτρια λυκείου στην Καβάλα, διάβασα στο “Ε” της Ελευθεροτυπίας ένα άρθρο που παρουσίαζε αυτό το μάθημα – νομίζω ότι ήταν η χρονιά με τις πλωτές κατασκευές – απίστευτα ωραία σχολή! Λίγα χρόνια μετά συμμετείχα στις γέφυρες. Η Λήδα, η Δήμητρα, η Βάλια, η Μαριάννα, η Θάλεια , η Ιρένε, η Μαρία. Αποτέλεσμα, η γέφυρα ξυλόφωνο και μουσική επένδυση Air. Το μάθημα των κατασκευών του Δημήτρη Μπίρη μας πρόσφερε εκτός από τη διαδικασία της μελέτης και της μάθησης και τη σπάνια χαρά της ολοκλήρωσης μέσα από την υλοποίηση» | H Καλλιόπη Δήμου έχει ιδρύσει μαζί με τον Sorin Istudor το γραφείο skaarchitects στο Βουκουρέστι.

«Με το μάθημα του Δημήτρη Μπίρη ήρθα σε επαφή πριν καν μπω στη σχολή. Θυμάμαι ήμουν μαθητής Λυκείου και προετοιμαζόμουν να δώσω Πανελλήνιες για αρχιτεκτονική. Όμως λίγο κάτι  συγγενείς και φίλοι που είχαν αντιρρήσεις λίγο η εφηβική μου αβεβαιότητα ένιωθα ότι πλέω σε θολά νερά. Μέχρι που κάποια Κυριακή σε ένα τεύχος Ε της Ελευθεροτυπίας βλέπω ένα αφιέρωμα στο μάθημα με φωτογραφίες από μια αυτοσχέδια πισίνα και διάφορες τρελές πλωτές κατασκευές. Μετά την ολοκλήρωση του άρθρου η επιλογή της σχολής είχε μέσα μου κλειδώσει για τα καλά και ένα αίσθημα σιγουριάς και γαλήνης με είχε κατακλύσει» | Ο Νέστορας Κανέλλος ζει και εργάζεται ως ελεύθερος επαγγελματίας στην Λάρισα όπου διατηρεί μαζί με τον Χρυσόστομο Κυπριτζή και την Δέσποινα Παυλίδου αρχιτεκτονικό γραφείο με την επωνυμία tothepointarchitects. 

«Σάββατο πρωί στην Πατησίων, τελειόφοιτη Λυκείου ακόμα -με μια ακατανίκητη ορμή για κάθε τί καινούργιο και ταυτόχρονα με μια αγωνία για το πολυπόθητο αβέβαιο μέλλον – παρακολουθώ όπως κάθε βδομάδα το μάθημα σχεδίου για την προετοιμασία μου στις πανελλήνιες εξετάσεις! “Είμαι σίγουρη για την επιλογή μου; Θα μου αρέσει εκεί; Είμαι γεννημένη για να γίνω αρχιτέκτονας και τι σημαίνει αυτό; Να έχω ταλέντο στο σχέδιο; Άραγε θα μάθω να κατασκευάζω ποτέ κάτι; Μα καλά, υπάρχει περίπτωση εγώ ποτέ να χτίσω;” Απέναντι η σχολή είναι ανοιχτή, έχει μια έκθεση. Πλωτές κατασκευές των φοιτητών από το ειδικό μάθημα της οικοδομικής! Μπαίνω στο αίθριο και ξαφνικά βυθίζομαι σε έναν άλλο κόσμο, ταυτόχρονα μυθικό και υλικό! Οι κατασκευές υψώνονται γύρω μου και ζωντανεύουν. Θαμπώνομαι. Όλοι οι φόβοι μου διαλύονται και είμαι σίγουρη για ένα και μόνο πράγμα! Θέλω κι εγώ να το ζήσω αυτό! Κάποια χρόνια αργότερα είμαι εκεί και συμμετέχω! Η καθημερινότητα αλλάζει, το αίθριο – αυτός ο τόσο έντονα ενεργειακός χώρος, η καρδιά της σχολής- γεμίζει ξύλα, σανίδες, πριόνια, σέγες, μετροταινίες, ριζόχαρτα και φωνές. Μυρίζει ξύλο, ροκανίδι και ιδρώτα. Ο ενθουσιασμός είναι κάτι παραπάνω από διάχυτος. Είμαστε όλοι εκεί και δημιουργούμε κάτι πέρα από το χαρτί και τις μακέτες, κάτι σε “πραγματικό” μέγεθος, κατασκευάζουμε κάτι που θα πρέπει να λειτουργήσει. Μια γέφυρα που θα πατήσουμε πάνω, θα οδηγηθούμε από ένα σημείο σε ένα άλλο με τόσους και διαφορετικούς τρόπους! Ο δάσκαλος μας, ο Δημήτρης Μπίρης, είναι πάντα εκεί, τον αισθάνεσαι να παρακολουθεί χωρίς να επεμβαίνει, με ένα γλυκό χαμόγελο στο πρόσωπό του… μια αίσθηση ότι το όνειρό του αξίζει τον κόπο, ότι κάτι ξεκινάει από εκείνον και μας αγκαλιάζει όλους! Ήταν ένα εργαστήρι ζωής, μια γιορτή της αρχιτεκτονικής σπουδής, μια εμπειρία που κανένας μας δεν θα ξεχάσει. Μια ευκαιρία να δοκιμάσεις και να τολμήσεις. Εδώ και τώρα!» | Η Φροσύνα Χουλιάρα συμμετείχε στο γραφείο ±6 architects αλλά τα τελευταία χρόνια μεγαλώνει παιδιά και κάνει γιόγκα.

«Ήταν η πρώτη φορά που θα κατασκευάζαμε κάτι σε πραγματική κλίμακα. Δεν ξεκολλούσαμε από το αίθριο παρά μόνο για τα απαραίτητα. Ήμασταν παιδάκια σε παροξυσμό. Κόβαμε, τρίβαμε, συναρμολογούσαμε και χαζεύαμε τη γέφυρα με τις ώρες. Μυρίζαμε κομμένο ξύλο και χάνσαπλαστ. Ήρθε η ώρα της κρίσης. Μέσα στην αδρεναλίνη τη στήσαμε, την περπατήσαμε, ένας ένας, όλοι επάνω, άντεξε. Απογοήτευση, όλο αυτό το πανηγύρι είχε τελειώσει»| O Γιώργης Λαμπαθάκης εργάζεται ως αρχιτέκτονας και περιστασιακά ασχολείται με θέματα σχετικά της αρχιτεκτονικής και του design σε τηλεοπτικές εκπομπές.

«Από μικρή μου άρεσε να δουλεύω με τα χέρια μου. Αυτή η αίσθηση ότι κόβεις κάτι με ακρίβεια, το κολλάς με προσοχή, απομακρύνεσαι να δεις αν εφάρμοσε καλά και σκέφτεσαι το επόμενο κομμάτι για να συνεχίσεις. Αυτό το μεγάλο ζήτημα της μαστορικής, ο θαυμασμός και η εκτίμηση για τους μαστόρους που ξέρουν τις αντοχές του υλικού τους και γνωρίζουν ενστικτωδώς την κλίμακα στην οποία πρέπει να δουλευτεί. Ίσως είναι ζήτημα οικογενειακό, μιας και ο πατέρας του πατέρα μου ήταν πρωτομάστορας σε μπουλούκι πετράδων. Δεν ξέρω. Το θέμα πάντως είναι ότι από την αρχή της σχολής ένιωθα στο στοιχείο μου με τις μακέτες και την πλαστική. Και πάμε τώρα στο ξύλο, τα ροκανίδια, το πλάνισμα, τη μυρωδιά του ξύλου, τη μυρωδιά της ατλακόλ, τα τρυπάνια, τις βίδες, το σχεδιασμό, την καινοτομία. Σε όλο αυτό το πακέτο « Αρχιτεκτονικής εμπειρίας 1:1» που μάλιστα προτάθηκε από το δάσκαλο να συμβεί το αίθριο του Αβέρωφ (το χώρο μελίσσι με συνεχές βουητό παραγωγής φοιτητικής αρχιτεκτονικής) ως ομαδική δουλειά συνεργασίας. Πώς θα μπορούσα να χάσω το μάθημα αυτό! Θυμάμαι έντονα ότι ο χρόνος δεν ήταν αρκετός για να δουλεύω με την ομάδα μου και να παρακολουθώ στενά πώς εξελίσσονται οι άλλες γέφυρες δίπλα μου. Ναι, ο χρόνος δεν μου έφτασε. Θα μπορούσα να το κάνω για τρία ίσως και έως έξι χρόνια, ως μάθημα εξαμήνων, χωρίς να κλείσει ο κύκλος. Η πιο έντονη ανάμνηση για μένα, είναι από το τελευταίο βράδυ στο αίθριο πριν την τελική παρουσίαση όταν δοκιμάζαμε τις αντοχές των γεφυρών. Θυμάμαι ακόμη τα γέλια από τη ομάδα της Μαριάννας, της Ιρένε και της Βάλιας»  | Η Ελπίνα Πιστρίκα εργάζεται στην Διαχείριση και στον Έλεγχο στην εφαρμογή ερευνητικών έργων καινοτομίας. 

«Αν υπάρχει ένα μάθημα που θυμάμαι έντονα από τα χρόνια που σπούδασα αρχιτεκτονική, ξεκάθαρα είναι αυτό. Όταν, λοιπόν, ένας φίλος μου έστειλε μια φωτογραφία από τα εγκαίνια της έκθεσης, τη γέφυρα της ομάδας μου κατά την παρουσίαση στο αίθριο της σχολής, επανήλθαν άμεσα στη μνήμη εκείνες οι ενθουσιώδεις και δημιουργικές μέρες. Με έντονη αγάπη να φτιάχνω -ή να χαλάω- πράγματα από τα μικρά μου χρόνια, μόλις ανακοινώθηκε το μάθημα δεν είχα καμιά αμφιβολία ότι ήθελα να συμμετέχω. Συγκροτήθηκε μια ομάδα μεταξύ φίλων-συμφοιτητών και με ανυπομονησία ξεκινήσαμε την επίλυση του θέματος. Αρκετές συζητήσεις στην αρχή, σκίτσα, σχέδια, ψάξιμο υλικών και εξαρτημάτων σε όλη την πόλη και δουλειά μέχρι πολύ αργά το βράδυ στο αίθριο της σχολής. Μια καταπληκτική ατμόσφαιρα παρέας, δημιουργίας και ομαδικότητας κάτω από τη φωτεινή σφαίρα που αιωρούνταν στο αίθριο, επινόησης-κατασκευής του Δημήτρη Μπίρη αν θυμάμαι καλά. Αρκετή αγωνία αν θα αντέξει η γέφυρα, προσπάθεια μέχρι τέλους να λυθούν και τα τελευταία τεχνικά ζητήματα ή τα απρόοπτα που δεν ήταν και λίγα, και στο λίγο χρόνο που δε δουλεύαμε ματιές στις διπλανές ομάδες και έκπληξη από το εύρος των λύσεων που παρουσίαζαν. Η παρουσίαση ήταν κάτι σαν γιορτή, υπερηφάνεια για το αποτέλεσμα, έκπληξη και θαυμασμός για τόσες δουλειές που βλέπαμε γύρω μας αλλά δεν είχαμε το χρόνο να παρατηρήσουμε καλύτερα τόσες μέρες. Αν πρέπει να αναγνωρίσω τα οφέλη του μαθήματος θα έλεγα για τη θεωρία που έγινε πράξη σε πραγματικό χρόνο, την ικανοποίηση να φτιάχνεις κάτι με τα χέρια σου και την αυτοπεποίθηση που χαρίζει η εφαρμογή-δοκιμή των υλικών σε πραγματικές συνθήκες. Αν και πιστεύω ότι η ατόφια χαρά εκείνων των ημερών δεν είναι λιγότερο σημαντική» | O Κώστας Βλαχογιάννης συνεχίζει να ζει στην Αθήνα, να εξασκεί το επάγγελμα του αρχιτέκτονα και να μαστορεύει όποτε μπορεί.

«Συμμετείχαμε στο μάθημα των κατασκευών, το έτος 1999. Μοιραία πολλές αναμνήσεις έχουν περάσει στη λήθη. Επισκεπτόμενος την έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη μου θύμισε πάντως ότι ήμασταν τότε ακόμα παιδιά. Με τα καλά του και τα αρνητικά του. Οι φωτογραφίες και τα videos το πιστοποιούσαν, σε σύγκριση (αμείλικτη σύγκριση) με τα ίδια άτομα, παρόντα στην έκθεση, 18 χρόνια μετά. Την δική μας ομάδα αποτελούσαν οι: Χ. Παπαστεργίου, Κ. Βάβουλας, Λ. Κουτσουμπός, Τ. Καραλή, Δ. Δουράμπεης και εγώ. Είχαμε βάλει σαν στόχο να γεφυρώσουμε το σχετικό άνοιγμα με τον πιο παράλογο τρόπο. Ένα μικρό όχημα, κρεμασμένο από ένα μεταλλικό σύρμα, θα περνούσε ένα άτομο εντός του, στην άλλη πλευρά. Με τη χρήση μιας ρόδας, κάνοντας ορθοπεταλιά. Παρότι πέρασαν 18 χρόνια, έχω έντονη μια ανάμνηση. Ήταν Παρασκευή, 8-9 το βράδυ. Ούτε που θυμάμαι γιατί η ομάδα μας, μόνη, είχε μείνει στο ημιφωτισμένο Αίθριο. Κάποια τεχνική δυσκολία; Μια ηθελημένη παράταση της παραμονής μας εκεί, χωρίς λόγο; Ξαφνικά, στο ημίφως του Αιθρίου, εμφανίζονται 3 σκιές. Ήταν ο Δημήτρης Λουκόπουλος, ο Δημήτρης Μπίρης και η Κέλλυ Βρετού. Πιθανά γύριζαν από τη δουλειά τους και είπαν να περάσουν από εκεί. Πιθανά θα έβγαιναν για μια καλοκαιρινή έξοδο. Ήταν μια ευχάριστη συνάντηση. Γιατί όμως επέλεξαν να περάσουν από εκεί, τέτοια ώρα; Μήπως είχαν τη διαίσθηση ότι κάποιοι θα ξέμειναν εκεί μέχρι αργά; Ή μήπως επιθυμούσαν να δουν τις ημιτελείς κατασκευές, στο ημιφωτισμένο καλοκαιρινό Αίθριο, χωρίς την παρουσία ανθρώπων, όταν στη μοναξιά τους, οι κατασκευές (όπως λένε) διηγούνται τις καλύτερες ιστορίες τους;» | Ο Νεκτάριος Κεφαλογιάννης είναι αρχιτέκτονας μηχανικός, εντεταλμένος διδάσκοντας στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Πατρών.

«Πίσω στο 1999, τη μέρα που οι γέφυρες ήταν έτοιμες στημένες σαν τρισδιάστατα σκελετωμένα τέρατα της ρωσικής πρωτοπορίας, υπήρχε διάχυτη μια ατμόσφαιρα αναμονής. Θυμάμαι πως το τελετουργικό περάσματος από τη μια άκρη της γέφυρας στην άλλη – που ισοδυναμούσε επιπλέον με επιτυχία στο μάθημα –  έμοιαζε σαν κάτι λίγο, λες και ο κόπος και το τίμημα της αναμέτρησης με τα τρυπάνια, τα μπουλόνια, τις βαριές και τα πρησμένα δάχτυλα των τελευταίων ημερών να μην ήταν αντάξια των προσδοκιών. Μάλιστα κάποιος σκωπτικά σχολίαζε πως αρκούσαν δυο ξύλα καρφωμένα το ένα πλάι στο άλλο για να επιτελέσουν το στόχο γεφύρωσης του ανοίγματος, προς τι τόσος ντόρος; Έτσι, όταν έφτασε η στιγμή να αστοχήσει μια γέφυρα, υποχωρώντας στο βάρος του φορτίου της μπροστά σε μια δεκαριά έντρομους καθηγητές, και μερικές εκατοντάδες θεατές, υπήρξε μια αίσθηση δικαίωσης. Πολύ αργότερα κατάλαβα πως αυτό που νιώσαμε κάποιοι από μας τότε, δεν ήταν μόνο ο ενθουσιασμός μιας ανατροπής, αλλά η πλέον θαυμαστή αναμέτρηση με τα όρια των σχεδίων μας. Ευτυχώς έπεσαν» | Η Τίνα Καραλή εργάζεται ως αρχιτέκτονας.

«1999 ΕΜΠ Σχολή Αρχιτεκτονικής. Ετήσιο μάθημα σύνθεσης, Ειδικό Οικοδομικής του Μπίρη και EASA. Αξέχαστη χρονιά. Περιμέναμε με μεγάλη προσμονή το 8ο εξάμηνο να συμμετέχουμε και εμείς στο μάθημα που είχαμε τόσο θαυμάσει από πρωτοετείς φοιτητές στο αίθριο. Επιτέλους ήρθε η σειρά μας. Αν και η προηγούμενη χρονιά είχε την ευκαιρία εκδρομής στην παραλία στο Λεωνίδιο – εμείς θα δουλεύαμε από το “σπίτι μας” – το Αίθριο – αλλά τέτοια ήταν η χαρά συμμετοχής μας που δεν μας ένοιαζε και πολύ. Όλες οι ομάδες μαζί στο αίθριο – το σπίτι μας μεταμορφώθηκε σε ένα λίγο χαοτικό αλλά γεμάτο ζωή εργαστήριο κατασκευής και διασκέδασης. Η ομάδα μας, 8+ κορίτσια – καλοκαιρινή και χαρούμενη – συμφώνησε εύκολα σε ένα σκαρίφημα και ξεκίνησε την κατασκευή πειραματικά. Ο Μπίρης ενώ αρχικά ήταν λίγο επιφυλακτικός με το modus operandi μας, μας άφησε ελεύθερες στον τρόπο μας. Με manu chao σε λούπα, μπύρες, σαγιονάρες, εργαλεία, ξυλεία, βίδες, σκοινιά και λίγο technicolour – κατασκευάσαμε μια απλή γέφυρα, που ενώ δεν είχε υψηλές τεχνολογικές προδιαγραφές, κατάφερε να κρατήσει όλη την ομάδα. Στην διαδικασία ανακαλύψαμε την αγορά της οδού Αθηνάς – τον Τρέζο, και τον Ρέππα – και τις βασικές αρχές μηχανικής, οικοδομικής και κατασκευής, αλλά κυρίως περάσαμε ένα αθηναϊκό καλοκαίρι μαθαίνοντας πειραματιζόμενοι με χαρά και διασκέδαση» | Η Μαρία Βερδούκα είναι αρχιτέκτονας-σκηνογράφος και εργάζεται στην Αυστραλία.

«20.04.99. Πλήθος φοιτητών συγκεντρώνονται στην αίθουσα και όλοι περιμένουμε την ανακοίνωση του θέματος. Το θέμα του 6μήνου «Πεζοφέγυρα». Η κατασκευή μας πρέπει να έχει μήκος 4μ και να τοποθετηθεί σε δύο πυργίσκους 3μ από το έδαφος. Ο Δημήτρης Μπίρης μας δίνει οδηγίες: «… να έχει ευστάθεια, αντοχή, αισθητική… και φυσικά να σκεφτείτε πώς να περάσετε με τον ευκολότερο τρόπο από το ένα σημείο στο άλλο και με την πιο οικονομική χρήση των υλικών…». Άλλοι προβληματισμένοι, άλλοι σκεπτικοί… τι εννοεί δηλαδή ότι θα τις περπατήσουμε κιόλας;! Το επόμενο διάστημα το αίθριο μετατρέπεται σε εργοτάξιο. Ακούς φωνές, γέλια, οδηγίες… αλλά και τρυπάνια, σέγες, τριβεία. Η ατμόσφαιρα μυρίζει ξύλο. Όλοι προετοιμάζονται για τα μέσα Ιούνη, νομίζω, όπου προβλέπεται η παρουσίαση. Η ημέρα φτάνει. Το αίθριο κατάμεστο με φοιτητές και κατασκευές. Η μόνη μας αγωνία πια είναι αν θα καταφέρουμε να τη διασχίσουμε χωρίς να σπάσει» | Η Κατερίνα Φορούλη με τον Αλέξανδρο Βλαχόπουλο είναι επικεφαλής του αρχιτεκτονικού γραφείου V3 architects.

«Στο τρίτο έτος στη Σχολή είχα ήδη αρχίσει να βρίσκω κάπως συμβατικές τις μακέτες. Όταν λοιπόν βρέθηκε η ευκαιρία να κατασκευάσουμε για πρώτη φορά κάτι στο οποίο μπορούσαμε να μπούμε μέσα ολόκληροι, δεν το σκέφτηκα δεύτερη στιγμή. Είκοσι χρόνια μετά, είμαι απόλυτα σίγουρος ότι ήταν το καλύτερο μάθημα που πήρα σε όλες τις σπουδές. Ήμασταν μία παρέα από έξι: εγώ, ο Ανδρέας Γεωργούλιας, ο Γουλιέλμος Ορεστίδης, η Αγγελική Αθανασιάδου, η Κατερίνα Βασιλάκου και η Ντάρια Κόρνεα. Είχαμε πιάσει τον χώρο κάτω από το Δωρικό πρόπυλο μέσα στο Αβέρωφ, μαζί με άλλες δύο ομάδες. Τα χρόνια εκείνα (δεν το πιστεύω ότι μόλις έγραψα κάτι τέτοιο) το Αβέρωφ δεν κλείδωνε καθόλου και πολλές φορές κοιμόμασταν μέσα. Επί μία εβδομάδα παίζαμε με σέγες και σφυριά, και γυρίζαμε ολόκληρη την Αθηνάς για να βρούμε συρματόσκοινα και ναυτικά εργαλεία. Όλο το αίθριο ήταν εργοτάξιο. Δεν θυμάμαι τίποτα από την κούραση και το τρέξιμο, αλλά δεν έχω ξεχάσει τίποτα από την κατασκευή: όταν κάτι μαθαίνεται στην πράξη και με το σώμα, γράφεται για πάντα. Η μέρα της παρουσίασης ήταν ένα τεράστιο πάρτι. Δεν θυμάμαι τόσο τη στιγμή όπου εμείς περπατήσαμε και η γέφυρα άντεξε (είχαμε περπατήσει μόνοι μας πάνω της πολλές φορές) όσο τη μία γέφυρα που έσπασε και τη στιγμή όπου όλοι βρέθηκαν να βυθίζονται στο κενό. Ήταν λίγο σαν τρακάρισμα, όπου το ένα δευτερόλεπτο μοιάζει να χωράει πάρα πολλές στιγμές και όλες φαίνονται στη σειρά σαν να έπαιζε ταινία σε αργή ταχύτητα. Ευτυχώς κανείς δεν έπαθε τίποτα. Ο Δημήτρης Μπίρης μαζί με φοιτητές κρατούσαν διαρκώς από κάτω ένα μεγάλο τεντόπανο, που άντεξε. Στο τέλος είχε ανέβει ο ίδιος επάνω και τον πετούσαν ψηλά. Το ίδιο έκανε μετά ο Κανέλος – δεν έχω ξαναδεί από τότε σκύλο σε τέτοια κατάσταση. Αυτή τη στιγμή διευθύνω ένα πρόγραμμα αρχιτεκτονικής εκπαίδευσης για παιδιά στην Ελλάδα και την Κύπρο, όπου η διδασκαλία γίνεται με τον ίδιο, περίπου, τρόπο: βιωματικά. Τα παιδιά μαθαίνουν για την αρχιτεκτονική μέσα από κατασκευές σε διάφορες κλίμακες και με διάφορα υλικά και εργαλεία, και οι αρχιτεκτονικές κατασκευές γίνονται τρόπος ώστε να μαθαίνουν πως να μαθαίνουν. Νομίζω ότι μπορώ να καταλάβω τις εμπειρίες που αποκτούν σε τόσο μικρή ηλικία μέσα από τη δική μου εμπειρία στο μάθημα με τις γέφυρες: η εξερεύνηση, τα πειράματα με τα υλικά και η αγωνία για το πώς θα λειτουργήσει το αποτέλεσμα είναι ο τρόπος με τον οποίο εκπαιδευόμαστε. Χρωστάω μεγάλη ευγνωμοσύνη στους ανθρώπους που πήραν το ρίσκο και την ευθύνη να το διδάξουν σε μας. Μου έδωσαν κίνητρο να κάνω τι ίδιο, ή περίπου το ίδιο, επειδή είχα μάθει ήδη από τις σπουδές ότι έχει νόημα» | Ο Σταύρος Μαρτίνος είναι συντονιστής για την Ελλάδα και την Κύπρο του προγράμματος αρχιτεκτονικής εκπαίδευσης για παιδιά και νέους, Arkki.

«Το μάθημα ήταν εξαιρετικά δημοφιλές. Οι θέσεις περιορισμένες, λόγω προϋπολογισμού αλλά και διαθέσιμου χώρου. Τη μέρα που γινόταν η κλήρωση για τις συμμετοχές, απουσίαζα καθώς ήμουν άρρωστη. Η υπόλοιπη ομάδα με ενημέρωσε ότι ήμασταν μία εκ των τριών ομάδων που κληρώθηκε για να αποκλειστεί. Δεν υπήρχε περίπτωση να χάσουμε αυτή τη μοναδική ευκαιρία να χτίσουμε κάτι με τα χέρια μας. Βρήκα το Δημήτρη Μπίρη και του εξήγησα ότι απλά αρνούμαστε να απουσιάσουμε.  Ότι θα εργαστούμε και έξω από το αίθριο αν χρειαστεί, στο προαύλιο. Ότι θα βρούμε χρηματοδότηση για τα ξύλα. Ότι το μόνο που ζητάμε είναι το χρόνο του κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αυτής. Ο Δημήτρης εξασφάλισε τα ξύλα. Άνοιξε τις κεντρικές πόρτες του Αβέρωφ για να χωράει η πολυπληθής ομάδα. Και μας έδωσε όλο το χρόνο που του ζητήσαμε, για να εξελίξουμε τη σκέψη μας. Μια ημέρα πριν την παρουσίαση, όταν η γέφυρα είχε ολοκληρωθεί, και σύσσωμη η ομάδα ανέβηκε να τη δοκιμάσει σε μια εορταστική “πασαρέλα”, η γέφυρα κατέρρευσε. Από τα 2 μέτρα ύψος. Ευτυχώς πάνω σε κάτι ιδιότυπες σκαλωσιές, που χρησιμοποιούσαμε υποβοηθητικά κατά τη διάρκεια της κατασκευής. Θυμάμαι να πέφτω. Θυμάμαι τη γοητεία αλλά και τον τρόμο της αστοχίας. Μια από τις ξυλόβιδες που είχαμε χρησιμοποιήσει, που κατέληγε σε ανοικτή θηλιά – χωρίς ηλεκτροσυγκόλληση, είχε “ανοίξει”, τα συρματόσχοινα απελευθερώθηκαν και η γέφυρα λύθηκε. Μέσα στην επόμενη ώρα, με χτυπημένο πόδι, πήγα μαζί με τον Γουλιέλμο και κάποιους ακόμα συνεργάτες στην Αθηνάς, και αγοράσαμε νέες ηλεκτροσυγκολλημένες θηλιές για όλη την κατασκευή. Λύσαμε τη γέφυρα. Αντικαταστήσαμε τα σπασμένα ξύλα. Ενισχύσαμε ότι μας φαινόταν οριακό σαν σύνδεση ή διατομή. Τη δοκιμάσαμε ξανά με μεγαλύτερη σύνεση. Στην παρουσίαση, την περπατήσαμε ξανά όλοι μαζί, πανηγυρικά. Ενθυμούμενοι ακόμα την αίσθηση της πτώσης στο κενό. Έως σήμερα» | Η Αγγελική Αθανασιάδου μαζί με την Κατερίνα Βασιλάκου διατηρούν το δικό τους γραφείο στην Αθήνα υπό το όνομα AVW Architecture, από το 2010. 

«Λοιπόν…‘Συρματόσχοινα και εντατήρες για τον εφελκυσμό, ξύλινες δοκοί 5Χ5 για τη θλίψη…’ Ξυλόβιδες από την Αθηνάς που καταλήγουν σε διαμόρφωση θηλιάς για τη σύνδεση των ξύλινων τμημάτων με τα συρματόσχοινα: ‘Οξυγονοκολλημένες, στις ενώσεις τους, παρακαλώ!’, για να μην ‘ανοίξουν’ όταν τα συρματόσχοινα θα ασκούν σε αυτές τη μέγιστη δύναμη κατά την ανάρτηση της γέφυρας πάνω από το κενό… Ένα μάθημα που το μάθαμε μέσω παθήματος καθώς η πρώτη ανεπίσημη δοκιμή της γέφυράς μας αστόχησε λόγω αυτού… προλάβαμε και την επιδιορθώσαμε όμως και ήμασταν έτοιμοι στην τελική παρουσίαση…Η διαδικασία συνδεσμολογίας αποτέλεσε μια σταδιακή εμβάθυνση και αποκάλυψη των μυστικών της κατασκευής: κοπή των ξύλινων δοκίδων με τις κατάλληλες φαλτσογωνιές για να συνδεθούν τα πρώτα επιμέρους ξύλινα τμήματα, τα μεγάλα και μικρά τρίγωνα, τα τραπέζια της βάσης και μετά… βιδώνονται οι σανίδες που θα διαμορφώνουν το πάτημα… τελικά, μπαίνουν και τα συρματόσχοινα… αρχικά χαλαρά και μετά, ρύθμιση σταδιακά των εντατήρων και… ιδού! Η κατασκευή που εως τότε φαινόταν σαν παράλυτη, στέκεται σε μια ελαστική ισορροπία γεφυρώνοντας 4 ολόκληρα μέτρα ανοίγματος! Τί κατάκτηση! Η αίσθηση εκείνων των ημερών ήταν υπέροχη…η σχολή μεταμορφωνόταν σε ένα μικρό εργοτάξιο για μία εβδομάδα και λειτουργούσε σαν ένα μελίσσι γνώσης… διαφορετικές ομάδες εργασίας πυρετωδώς προετοίμαζαν διαφορετικές κατασκευές με κοινό θέμα… και μάθαινες από το σύνολο… γιατί, τελικά, κάθε μία κατασκευή γινόταν δική σου κατασκευή… δική σου αγωνία, προσδοκία, εμπειρία και τελικά επιτυχές εγχείρημα . Ήταν ίσως η πρώτη φορά που νιώθαμε συνειδητά ότι η αρχιτεκτονική για να υλοποιηθεί απαιτεί συνεργασία… και είναι κάτι που κάνει κανείς με τα χέρια και την ψυχή του…» | Η Κατερίνα Βασιλάκου μαζί με την Αγγελική Αθανασιάδου διατηρούν το δικό τους γραφείο στην Αθήνα υπό το όνομα AVW Architecture, από το 2010. 

«Ειδικά θέματα Οικοδομικής το έλεγαν τότε και το περιμέναμε πώς και πώς. Πότε στο δαίμονα πέρασαν σχεδόν 20 χρόνια; Θυμάμαι ακόμα τις ατέλειωτες ώρες στο αίθριο του Αβέρωφ, να υλοποιούμε για πρώτη φορά κάτι που σχεδιάσαμε, να συνεργαζόμαστε κοπιάζοντας μαζί, μαθαίνοντας τα εργαλεία και τεχνικές, να διδασκόμαστε κυρίως από τα λάθη μας και τα λάθη των άλλων.  Το ζητούμενο ήταν να φτιάξουμε μια γέφυρα που να σηκώνει το βάρος ενός ανθρώπου. Είπαμε να την κάνουμε τραμπάλα. Την κάναμε υπερπαραγωγή. Μεταλλικοί άξονες, ειδικά τεμάχια, ο κακός χαμός. Μια φιλική ομάδα είχε την ίδια ιδέα. Την έκανε με την πιο απλή και ανεπιτήδευτη κατασκευή. Λειτούργησε τέλεια. Πολύ τους χάρηκα. Στο αίθριο είχαν στηθεί δυο πυλώνες, εκεί δοκιμάζαμε τις κατασκευές. Μια ομάδα δοκιμάζει την γέφυρα της. Αντέχει γερά και η ομάδα, αισθανόμενη αυτοπεποίθηση, ανεβαίνει σύσσωμη πάνω στην κατασκευή  που όμως αστοχεί και τα παιδιά βρίσκονται στον αέρα. Μας κόβεται η ανάσα. Ευτυχώς δεν ανοίγει ρουθούνι και οι παρουσιάσεις συνεχίζονται. Τραμπαλιζόμαστε και εμείς με την δικιά μας. Όλα πάνε καλά. Η Σιμόνη ξεθαρρεύει. Αφαιρούμε την κινούμενη πλατφόρμα της γέφυρας μας και την περνάει ισορροπώντας σαν ακροβάτης στα τεντωμένα σύρματα. Κούραση, χαρά, ανεμελιά και το καλύτερο μάθημα για την έννοια του μέτρου που πήρα πότε» |  Ο Γιάννης Σταθόπουλος ασχολείται με την αρχιτεκτονική, το design και την μουσική. Μαζί με την Ελιάννα Κολυβά διατηρούν στο κέντρο της Αθηνάς το γραφείο simpl

«Άνοιξη 1999, αίθριο κτηρίου Αβέρωφ, εργαστήριο οικοδομικής ΕΜΠ «Αρχιτεκτονική 1:1», με θέμα την πεζογέφυρα. Δύσκολο να σκεφτώ μάθημα που να σημάδεψε την σκέψη μου, αλλά και το σημερινό μου τρόπο διδασκαλίας, με τρόπο τόσο καθοριστικό και ανεξίτηλο όσο το πείραμα αυτό. Η αξία της επινοητικότητας στο να βρεις κατασκευάσιμες λύσεις ανάλογα με τα υλικά, μέσα, προϋπολογισμό, και ικανότητες που έχεις. Η χαρά του να φτιάχνεις και να βλέπεις, με χέρια και μάτια, αυτό που σκέφτεσαι και σχεδιάζεις. Τα ξενύχτια, οι συζητήσεις με συνεργάτες και φίλους, και ο συντονισμός εργασιών έτσι ώστε σχέδιο και ομάδα να γίνονται το ένα αντιστοιχία του άλλου. Η πρόκληση του να δείξεις, να δοκιμάσεις, και να κριθείς δημόσια στο αίθριο του Αβέρωφ από συμφοιτητές, διδάσκοντες, αλλά και τυχαίους επισκέπτες. Έπρεπε να δουλέψει. 

H γέφυρα μας έπεσε. H μόνη από όλες τις άλλες. Άντε να το εξηγήσεις. Ο κόσμος χειροκρότησε. Προσπάθησα να χαμογελάσω, αλλά μέσα μου πόνεσα – ψυχικά. Δεν μετάνιωσα όμως. Δοκιμάσαμε μια ιδέα και ξεπεράσαμε τους εαυτούς μας, και τελικά, τις αντοχές της κατασκευής μας: ένας προεντεταμένος αρθρωτός φορέας. Ανεβήκαμε και οι επτά, ενθουσιασμένοι, σε μια γέφυρα που σχεδιάστηκε για έναν. Το φορτίο μας συγκεντρώθηκε σε ένα συρματόσχοινο, το οποίο τελικά έσπασε. Το σχέδιο ήταν σωστό – η αυτοσυγκράτηση μας όχι. Είμαι 11 χρόνια στις ΗΠΑ, έχω πάρει 2 μεταπτυχιακά και ένα διδακτορικό από ΜΙΤ και Harvard, και πλέον είμαι καθηγητής στο University of North Carolina Charlotte με διπλή θέση στο τμήμα Αρχιτεκτονικής και στο τμήμα Πληροφοριακών Συστημάτων. Το μάθημα του Δημήτρη Μπίρη με δίδαξε ότι μαθαίνεις όχι μόνο με τη σκέψη αλλά και με το σώμα, αλλά και οτι η αυτοπειθαρχία είναι εξίσου σημαντική με την εφευρετικότητα. Ήταν, είναι, και θα είναι, αξεπέραστο. Μακάρι να υπάρξει ξανά.  | Ο Δρ. Δημήτρης Παπανικολάου  είναι καθηγητής στο University of North Carolina Charlotte με διπλή θέση στο τμήμα Αρχιτεκτονικής και στο τμήμα Πληροφοριακών Συστημάτων 

«Δουλέψαμε στο αίθριο εντατικά για μια εβδομάδα, μαζί με όλες τις ομάδες.Η κάθε ομάδα στο δικό της πρότζεκτ, αλλά ταυτόχρονα το μάτι κυκλοφορούσε σε όλες τις δουλειές, και το μυαλό επεξεργαζόταν τις γειτονικές ιδέες με την ίδια σχεδόν ένταση. Μοιραζόμασταν εργαλεία, υλικά , συμβουλευόμασταν ο ένας τον άλλο, και φυσικά πίναμε μπύρες. Θυμάμαι ένα μπαλόνι ηλιου που είχε αναρτήσει ο Δ.Μ, στο κέντρο του αιθρίου που έκανε τόσο δυνατό φως που έκανε τη νύχτα μέρα. Η παρουσίαση είχε σίγουρα κάτι από Κολοσσαίο, σα μαζικό θέαμα για αρχιτέκτονες. Η δε δική μας γέφυρα ξαφνικά έσπασε και πέσαμε στο κενό ενώπιον όλης της κοινότητας. Αυτό κι αν ήταν μάθημα 🙂 Το ειδικό «γέφυρα» ήταν αναμφίβολα η πρώτη φορά που ένιωσα αρχιτέκτονας, που έζησα δηλαδή αυτή την εμπειρία του να σχεδιάζεις και να υλοποιείς το σχέδιο σου, αλλά κυρίως όλες τις ενδιάμεσες σκέψεις, αμφιβολίες, στροφές και σκαμπανεβάσματα στη διαδρομής. Ανεκτίμητο σχολείο, πραγματικά εύχομαι να ξαναξεκινήσει!» |  Ο Κώστας Πουλόπουλος ζει και εργάζεται στην Κοπεγχάγη. Διευθύνει το αρχιτεκτονικό στούντιο SQ1 – SquareOne τα τελευταία 2 χρόνια, έπειτα από μακρά θητεία στους Henning Larsen ως lead design architect, αλλά και στους BIG ως senior architect. 

«Εαρινό εξάμηνο του 1999, η γέφυρα μας σχεδιαζόταν από τη Δήμητρα, την Εύα, τη Σοφία, τον Ιωσήφ, τον Γιώργο και τον Νικόλα στα σχεδιαστήρια που είχαν ήδη βγει μέσα στο αίθριο του Αβέρωφ. Όταν πια ήρθαν τα μαδέρια, ανομολόγητα νομίζω όλοι διεκδικούσαμε τρυπάνια, και ηλεκτρικά πριόνια σαν να ήμαστε πιτσιρίκια μπροστά σε ολοκαίνουργια παιχνίδια που θέλαμε να τα χρησιμοποιήσουμε πρώτοι. Η μέρα της δοκιμής μέσα στο αίθριο ήταν ένα πραγματικό πανηγύρι. Μια γέφυρα έτυχε απροσδόκητα να πέσει. Μας χάρισε όμως εκπληκτικές φωτογραφίες που αιχμαλωτίζαν στα πρόσωπα των παιδιών που βρισκόντουσαν πάνω της, το σπάνιο δευτερόλεπτο της έκπληξης. Αξέχαστο!» | Η Μαρίνα Γρηγοροπούλου εργάζεται ως αρχιτέκτονας στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.

«Αναμνήσεις Ένα Προς Ένα: Ανάμνηση 1^η: Μας ανακοινώνουν ότι, λόγω αλλαγής προγράμματος σπουδών το έτος μας θα έχανε το μάθημα του 1:1. Δεν υπήρχε καμία περίπτωση να γίνει αυτό. Όλοι οργανωμένη γκρίνια στους καθηγητές μέχρι να σβήσει ο ήλιος. Τελικά κάνουμε το μάθημα με τα παιδιά του ‘96 και είναι ακόμη καλύτερο.  Ανάμνηση 2^η: Το διαβολάκι από το ένα αυτί λέει ‘Άστο καημένε, βάλε ένα σχοινί να τραβάμε το βαγόνι’, ευτυχώς επικρατεί το αγγελάκι από το άλλο αυτί. Τρώμε όλα τα ποδηλατάδικα της Αθήνας αλλά την βρίσκουμε τη λύση: μικρός τροχός με λάστιχο για ανάπτυξη τριβής με την πίεση του βάρους. Το βαγόνι προχωρά με πετάλι. Ανάμνηση 3^η:  Οι καθηγητές της σύνθεσης στον εξώστη του αιθρίου να παρακολουθούν με ζήλια. Δεν πατάμε στο μάθημα της σύνθεσης εκείνη την εβδομάδα. Γκρινιάζουν, αλλά μας κλείνουν και το μάτι. Ανάμνηση 4^η: Κοιτώ μια την μακέτα 1: 20 της κατασκευής, που μόνο στο μυαλό δούλευε ως τότε, και μια την 1:1 να την χρησιμοποιεί άνθρωπος και έχω χαζέψει! Η συγκίνηση είναι φαίνεται θέμα κλίμακας! Ανάμνηση 5^η: Δημήτρης Παπαλεξόπουλος, Δημήτρης Μπίρης! Γαλλικά (κλειδιά), μαστόρικες κουβέντες και κουτάκια μπύρες.  Ανάμνηση 6^η:  Τέλος του εξαμήνου και οι κατασκευές έχουν ξεμείνει στο αίθριο. Ξενύχτι το βράδυ για παράδοση Σύνθεσης και λίγο πριν ξημερώσει πέφτω για ύπνο στην κατασκευή της Δήμητρας, Γιώργου, Εύας, Ιωσήφ, Μαρίνας. Ύπνος στα πούπουλα!» | Ο Χρίστος Παπαστεργίου είναι υποψήφιος διδάκτορας στο UCL. Tο 2006 ίδρυσε με την Χριστιάνα Ιωάννου τους draftworks architects. Μαζί διδάσκουν εργαστήρια αρχιτεκτονικού σχεδιασμού στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. 

«Από τις έντονες αναμνήσεις εκείνης της περιόδου θα ήθελα να αναφερθώ σε ένα συμβάν. Είχαμε παραγγείλει τα κομβοελάσματα  της γέφυρας σε εργοστάσιο στην Ελευσίνα (“χρησιμοποιήσαμε τανκ για να σκοτώσουμε κουνούπι” σύμφωνα με τον καθηγητή Δ. Παπαλεξόπουλο). Ωστόσο, μετά την παραλαβή τους διαπιστώσαμε μια απόκλιση πέντε χιλιοστών που καθιστούσε αδύνατη την εφαρμογή τους. Το πρόβλημα λύθηκε με αρκετές ώρες επιπλέον εργασίας, την δέσμευση ενός τριβείου για μια ολόκληρη ημέρα και τα δικαιολογημένα παράπονα άλλων ομάδων που χρειάζονταν το μηχάνημα για απλούστερες δουλειές. Πέντε χιλιοστά λοιπόν, ως αποτέλεσμα μιας ελλιπούς διασταύρωσης στοιχείων, πέντε χιλιοστά που απαίτησαν αρκετό χρόνο και κόπο και επηρέασαν τις σχέσεις κάποιων ανθρώπων. Τυπικό δείγμα της φύσης της κατοπινής μας δουλειάς» | Ο Χρήστος Τάκος εκπονεί μελέτες αποκατάστασης αρχαίων και νεωτέρων μνημείων, ενώ διατηρεί πολυετή συνεργασία με το αρχιτεκτονικό γραφείο του Παντελή Νικολακόπουλου.

«Αρχιτεκτονική Σχολή, τέταρτο έτος, παραπάνω από 15 χρόνια πριν. Εκείνη τη χρονιά το θέμα ήταν “Γέφυρα” και για μια εβδομάδα το αίθριο του κτιρίου Αβέρωφ ήταν γεμάτο με ξύλα, εργαλεία και μαθητευόμενους μάστορες. Στην ομάδα μας χρειαζόμασταν κάποια ειδικά μεταλλικά τμήματα και για αυτό καταφύγαμε στα μηχανουργεία πίσω από την οδό Αθηνάς. Δεν ξέρω γιατί, αλλά από εκείνη την εμπειρία περισσότερο από όλα μου έχει αποτυπωθεί ο χώρος του μηχανουργείου: το ημίφως, η μυρωδιά της λαμαρίνας και το σαπουνόνερο. Και τα πέρα δώθε Πολυτεχνείο-Ψυρρή με τα χέρια μαυρισμένα» | O Γιώργος Μητρούλιας είναι μέλος της αρχιτεκτονικής ομάδας AREA (Architecture Research Athens) και επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

«Δίπλα στην Πατησίων, μια ήσυχη αυλή.  Κάτω μεγάλα τετράγωνα μάρμαρα άσπρα και γκρίζα, διαγώνια. Πάνω γαλάζιος ουρανός. Γύρω φοιτητές. Περίεργα χτενίσματα, ψαγμένα ρούχα,  βιβλία για αρχιτεκτονική. Αυτό είναι το αίθριο της Σχολής Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ. Εκεί, κάθε άνοιξη λάμβανε χώρα το μάθημα επιλογής «Ειδικό Οικοδομικής 6^ου εξαμήνου» του μακαρίτη καθηγητή Δημήτρη Μπίρη. Ανακοινωνόταν το θέμα, οργανωνόντουσαν όλοι σε ομάδες, σχεδίαζαν και κατασκεύαζαν τις ιδέες τους και παρουσίαζαν τα έργα σε μια ανοιχτή γιορτή. Εμείς είχαμε ως θέμα «Γέφυρα». Μια ξύλινη κατασκευή 4 μέτρων, την οποία θα ανεβάζαμε σε 2 πυλώνες 3 μέτρα πάνω από το έδαφος και θα την διασχίζαμε. Από κάτω ένα τεντωμένο πανί , για να μη χτυπήσουμε αν το δημιούργημα δεν άντεχε το βάρος μας. Όσο τη φτιάχναμε, αν εξαιρέσεις τον ύπνο, ζούσαμε όλοι στο αίθριο. Σχεδιάζαμε, συζητούσαμε, κόβαμε ξύλα, βιδώναμε, δέναμε χέρια από τενοντίτιδες, ζυγίζαμε αποφάσεις, ανταγωνιζόμασταν, κάναμε φιλίες, ξανασχεδιάζαμε, ξανακατασκευάζαμε, ακούγαμε μουσική, τρώγαμε, πίναμε μπύρες ψόφιοι τα βράδια, γελάγαμε στο φεγγαρόφωτο. Μαθαίναμε. Όχι μόνο αρχιτεκτονική. Ο Καζαντζάκης, γράφει για τη σημασία της κωπηλασίας στα Αγγλικά κολλέγια : εξέλιξη σώματος και πνεύματος, σμίλεμα ομάδων, μαθαίνεις να δουλεύεις για ένα συλλογικό στόχο. Παίρνεις δίπλωμα ανθρώπου, σημειώνει. Η δική μας κωπηλασία, ήταν «η Γέφυρα». » | Η Εύη Αναστασοπούλου είναι αρχιτέκτονας μηχανικός ΕΜΠ, ΜSc UCL και εργάζεται στην κατασκευαστική εταιρεία ΔΕΚΤΩΡ Α.Ε.

«Πρώτη επαφή. Πρώτη επαφή με τα πρωτογενή υλικά, πρώτη επαφή με τα εργαλεία για την επεξεργασία τους, πρώτη επαφή με τα κάθε λογής εξαρτήματα σύνδεσης, βίδες, ντίζες, μπουλόνια, συνδετήρες, συρματόσχοινα, αποστάτες και ένα σωρό εξωτικές μέχρι τότε έννοιες.  Πρώτη επαφή με την αγορά, βόλτες στην Αθηνάς, Ρέππας, Διλμάς… Πρώτη επαφή με την πραγματικότητα με λίγα λόγια. Μια αφύπνιση που άφησε βαθύ το στίγμα της στην συνέχεια των σπουδών και της ζωής. Αλλά και μια γλυκόπικρη γεύση στη συνειδητοποίηση του πως πραγματικά θα μπορούσε να γίνεται η δουλειά στη Σχολή στην (υπόλοιπη) οικοδομική, στην δομική και τόσα άλλα. Και κάπου εκεί στη γωνία ο Δημήτρης (Μπίρης) να μου εξηγεί με έξαψη (και φλέγμα) τι είναι το τσαπράζι του ξυλοπρίονου και γιατί αυτό που σκέφτομαι δεν θα λειτουργήσει. Αναμνήσεις του τύπου που δεν θέλεις να φθείρεις πολυσυζητώντας τις. Αναμνήσεις που στα 10 λεπτά που τελικά σου παίρνει να τις αποδελτιώσεις (σε 179 λέξεις για την Τζίνα)  συνειδητοποιείς ότι σου έχουν φέρει στα χείλη εκείνο το μειδίαμα που είχες όταν πρωτοαντίκρισες το Guggenheim του Wright ή την Maison de Verre  του Chareau» | Ο Αλέξανδρος Βλαχόπουλος με την Κατερίνα Φορούλη είναι επικεφαλής του αρχιτεκτονικού γραφείου V3 architects.

2000 * ΙΔΕΩΝ ΑΝΥΨΩΣΙΣ: ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΕΝΟΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥ ΑΝΥΨΩΣΗΣ ΠΟΥ ΘΑ ΜΕΤΑΦΕΡΕΙ ΕΝΑ ΦΟΡΤΙΟ 5Ο ΚΙΛΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΙΣΟΓΕΙΟ ΤΟΥ ΑΙΘΡΙΟΥ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΣΤΟ ΕΠΑΝΩ ΔΙΑΖΩΜΑ

«Ήμασταν οι τελευταίοι τυχεροί αυτού του καταπληκτικού «πειράματος». Από τα πρώτα χρόνια της σχολής βλέπαμε τα μεγαλύτερα έτη μέσα στα ξύλα και το πριονίδι και ανυπομονούσαμε να έρθει η σειρά μας, όπως τα λυκειόπαιδα την πενταήμερη… Μετά από αρκετές εβδομάδες σχεδιασμού με επιβλέποντα τον ίδιο το Δημήτρη Μπίρη είχαμε καταλήξει σε ένα γερανό που φαινόταν να μπορεί να εκτελέσει το καθήκον του, αλλά ήταν αμφίβολο αν θα λειτουργούσε στην πράξη. Αν όχι, έπρεπε να βρεθούν οι λύσεις επί τόπου. Για μια εβδομάδα το αίθριο του Αβέρωφ μετατράπηκε σε εργοτάξιο: ξύλα, βίδες, καρφιά, εργαλεία και μηχανήματα παντού! Περιμέναμε όλοι με σηκωμένα μανίκια να πιάσουμε εργαλεία, που προφανώς δεν ήταν εφικτό στις πολυμελείς ομάδες του πιο δημοφιλούς μαθήματος της Σχολής: «Άσε να το κάνω εγώ γιατί δεν προλαβαίνουμε!» έλεγαν οι εξοικειωμένοι με την κατασκευή, «Μα κι εγώ θέλω να μάθω!» οι υπόλοιποι. Υπήρχαν και κάποιοι που απολάμβαναν την επίβλεψη χωρίς να εμπλακούν ιδιαιτέρως, αλλά για τους περισσότερους  η διαδικασία της κατασκευής είχε την ίδια – ίσως και μεγαλύτερη –   σημασία με το τελικό αποτέλεσμα, γιατί ήταν η πρώτη και τελευταία μας ευκαιρία, εντός του ακαδημαϊκού περιβάλλοντος, να ξεκινήσουμε από λευκό χαρτί και να φτάσουμε ως την κατασκευή σε κλίμακα 1:1! Την ημέρα της «κρίσης», ενώπιον όλων των φοιτητών και των καθηγητών της Αρχιτεκτονικής Σχολής, οι ομάδες παρατεταγμένες στο μπαλκόνι του Αίθριου μία μία εκπλήρωσαν το στόχο με φοβερή επιτυχία! Κανείς μας δεν πρόκειται να ξεχάσει ούτε την εμπειρία του ξεχωριστού αυτού πειράματος ούτε τον εκπληκτικό άνθρωπο και δάσκαλο Δημήτρη Μπίρη!» | Η Χρυσοκώνα Μαύρου είναι αρχιτέκτονας. Έχει το δικό της γραφείο και ασχολείται με την εφαρμογή του ψηφιακού σχεδιασμού στην κατασκευή και την παραγωγή αντικειμένων.

«Το 6Α ήταν ένα απ τα μυθικά μαθήματα. Τότε έμοιαζε ένα μάθημα που γινόταν από πάντα, έμοιαζε σαν το μεγάλο πανηγύρι της αρχιτεκτονικής και της σχολής και της πρακτικής. Όλοι μαζί σ’ ένα πυκνό χώρο, το αίθριο, σ ένα συμπυκνωμένο χρόνο κατασκευής παράλληλων πρότζεκτ σε πραγματικές διαστάσεις. Το περιμέναμε με τρομερή ανυπομονησία έχοντας δει τα προηγούμενα έτη στο αίθριο και έχοντας δει κ μια γέφυρα να πέφτει. Τότε δεν ξέραμε ότι ήμασταν οι τελευταίοι τυχεροί. Ήταν την άνοιξη του 2000 κ το ζητούμενο ήταν μηχανή ανύψωσης βάρους, ενός ζεμπιλιού. Η ομάδα μας δούλευε στις κολώνες του προθάλαμου. Ο γερανός μας είχε πάρει μια μορφή σκαραβαίου με μυτερό κεφάλι, μ’ ένα περίεργο τρόπο ανέβαζε το βάρος και το κατέβαζε μέσα του, απ’ όπου μπορούσε κανείς να το πάρει. Παρουσιάσαμε σχεδόν στη γωνία του στηθαίου προς το τότε κυλικείο της Μέμας. Ανέβηκαν τα βάρη από κάθε μια κατασκευή από το δάπεδο του αίθριου στη βεράντα του ορόφου, πανηγυρικά! Έμεινε το βίωμα της έρευνας και της υλοποίησης. Η εμπειρία αυτή επανήλθε φέτος που το γραφείο μας (hiboux) σε συνεργασία με μια ομάδα απ το Βερολίνο, τους studio genua, και φοιτητές απ’ την Πάτρα και την Αθήνα κατασκευάσαμε μια Τραγάτα στην Κεφαλονιά» | Ο Δημήτρης Θεοδωρόπουλος είναι ιδρυτικό μέλος του αρχιτεκτονικού γραφείου hiboux architecture.

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 1:1 | ΕΝΑ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΕΙΡΑΜΑ

* ΓΙΑ ΤΟΝ ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΠΙΡΗ 

2016 “Καταστροφές των Γεφυρών” © Δημήτρης Αντωνίου

«Δημήτρης Μπίρης, ο άνθρωπος που μας κάθιζε γύρω του και μας έδειχνε φωτογραφίες από “ξένα” περιοδικά και μας εξηγούσε τις εικόνες μια-μια, τότε που δεν ήταν εύκολο να τ’ αγοράσουμε, αρχές της δεκαετίας του ’80. Μας καλούσε στα πάρτι του, ερχόταν στα δικά μας, μας συνόδευε στις εκδρομές. Ήμασταν τα παιδιά του Δημήτρη και του Τάσου, μια οικογένεια από μαθητευόμενους αρχιτέκτονες στο γραφείο τους. Ο τρόπος που φτιάχνονταν σχέσεις “ένας προς έναν”, σχετιζόταν απόλυτα με τα μαθήματα που κατέληγαν και στην κατασκευή μοντέλων 1:1. Η οικειότητα δημιούργησε κλίμα που “γέννησε” αυτά τα γεγονότα (δεν ήταν απλά μαθήματα). Για τουλάχιστον δέκα χρόνια πριν την αρχή των μαθημάτων το 1992, επικρατούσε αυτό το κλίμα. Εμείς οι τότε μαθητές του βιώναμε τις κατασκευές του τις αληθινές, σε φυσική κλίμακα μαζί του, μας τις έδειχνε στα μαθήματα και στις βόλτες που κάναμε. Είδαμε τέντες και ελαφριές κατασκευές του στην Ακρόπολη, στο Παγκράτι, στο ΕΜΠ. Πήραμε μέρος σε διαγωνισμούς, σε μελέτες του γραφείου, είδαμε τους δασκάλους μας να σκιτσάρουν μαζί μας, συμμετείχαμε με πάθος. Η ενέργεια ερχόταν από την πρακτική της ισότιμης συμμετοχής, της αίσθησης πως κάνει ο καθένας μας κάτι πολύ σημαντικό, της άμεσης επαφής  και της απόλυτης κατανόησης, μιας ασκητής πραγματικότητας, μιας βιωματικής εμπειρίας. Εμείς, στις σημερινές περιστάσεις, μάλλον προσπαθούμε ακόμη να μεταφέρουμε αυτό το κλίμα στις αίθουσες και να δημιουργήσουμε στα μαθήματά μας αντίστοιχα γεγονότα και το απαιτούμενο πάθος. Για παράδειγμα, κάθε χρόνο στην Πάτρα κάνουμε το διαγωνισμό της “Καταστροφής των Γεφυρών”, εμπνευσμένο από τα μαθήματα εκείνα. Η παρακαταθήκη αυτών των μαθημάτων δεν είναι οι τεχνικές γνώσεις και οι δεξιότητες μόνο. Είναι η σχέση με το δάσκαλο, η βιωματική άσκηση, το δημιουργικό κέφι που σε κάνει να μαθαίνεις μόνος σου για πάντα, χωρίς να έχεις ανάγκη το δάσκαλο τελικά»  | Ο Δημήτρης Αντωνίου είναι επίκουρος καθηγητής Οικοδομικού Σχεδιασμού στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Πατρών.     

«Όταν έφτασε και η δική μας σειρά για ΕΚΕΙΝΟ το μάθημα της Οικοδομικής, δεν είχα τελικά την χαρά να το παρακολουθήσω… είχα γυρίσει από ένα εξάμηνο Erasmus στη Γαλλία όπου δεν είχα συμπληρώσει το προαπαιτούμενο της Οικοδομικής… Μπορεί κανείς να φανταστεί τον εκνευρισμό μου όταν οι τολμηροί της παρέας ξεκίνησαν να δουλεύουν με τα πριόνια, τα τρυπάνια και τα σφυριά στο Αίθριο της Σχολής ενώ εμείς οι λοιποί τους ακούγαμε σκυμμένοι πάνω από τα σχεδιαστήρια για ακόμη μια φορά… Και όταν λίγα χρόνια αργότερα ο Δημήτρης Μπίρης με κάλεσε, τελειόφοιτη πια, να μοιραστώ από κοντά το πείραμα του εργαστηρίου στο Λεωνίδιο, και πάλι δεν μπόρεσα να πάω… παρουσίαζα τη διπλωματική μου εργασία σε μερικές εβδομάδες… Τώρα που το ξανασκέφτομαι, μια τέτοια εμπειρία 2-3 ημερών πιθανόν να ήταν πιο σημαντική, και σίγουρα πιο αξέχαστη, από 2-3 σχέδια παραπάνω για την παρουσίαση… Και κάπως έτσι δεν είχα την ευκαιρία να γνωρίσω τον «Μητσομπίρη» επί τω έργω να διευθύνει αυτήν την αυτοσχέδια ορχήστρα, άλλοτε με τη διακριτική του παρουσία και άλλοτε με τα καυστικά του σχόλια… Ήταν όμως η αφορμή για να παρακολουθήσω τα Ειδικά Θέματα Οικοδομικής, που δίδασκε στο επόμενο εξάμηνο, και να συνεργαστώ μαζί του για τα δυο έργα που πραγματοποίησε εκείνα τα χρόνια με σπουδαστικές ομάδες εργασίες: την πύλη για την Έκθεση Βιβλίου έξω από το κτίριο Αβέρωφ του ΕΜΠ και το θεατράκι στην Πανεπιστημιούπολη του Ζωγράφου. Τον θυμάμαι να μας εξηγεί τις λεπτομέρειες των εφελκυόμενων μεμβρανών μέσα από τα βιβλία που κουβαλούσε στο μάθημα, αλλά και να μας συμβουλεύει για το πού θα αγοράσουμε τα σφιγκτηράκια για τους συνδέσμους και τις μπίλιες για τις αρθρώσεις της μακέτας ή το πώς θα σημαδέψουμε και θα ράψουμε το ύφασμα για να μην ξεφτίσει… Θυμάμαι να σχολιάζει τον χειρολισθήρα της κεντρικής ξύλινης σκάλας στο νεοκλασική της Αχαρνών –όπου η ομάδα της οικοδομικής δούλευε νυχθημερόν– όταν μας επισκέφτηκε βραδιάτικα για μια ακόμα διόρθωση, καθώς ήταν αδύνατον να μετακινήσουμε την τεράστια μακέτα της γέφυρας-αράχνης»… Τον θυμάμαι Κυριακή πρωί στο γραφείο ανεβασμένο πάνω σ’ ένα σκαμνί να ιδρώνει κάτω από το φως των προβολέων προκειμένου να αποτυπώσει την πεμπτουσία της πρότασης για το θεατράκι μέσα από τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες μιας μακέτας… Θυμάμαι και στο εργοτάξιο στου Ζωγράφου να συζητάμε αν θα πρέπει να ξαναλύσουμε τις μονάδες της μεταλλικής κατασκευής – που μόλις είχαν κολλήσει οι μαστόροι – επειδή οι στύλοι δεν ήταν απολύτως κατακόρυφοι, όπως το διαπεραστικό του μάτι είχε διακρίνει… Θυμάμαι την αγάπη του για την κατασκευή και τη λεπτομέρεια, για τα βιβλία και τη φωτογραφία, για την παράδοση και την τεχνολογία… Θυμάμαι να μας μιλά και για τις ομορφιές του τοπίου και των κτισμάτων στο αγαπημένο του Λεωνίδιο, αλλά και στα Αηδόνια του Κορθίου, τον άλλο επιλεγμένο προορισμό του… τα οποία και εξερεύνησα πολύ αργότερα με οδηγό τις δικές του περιγραφές. Κι όταν λίγα χρόνια αργότερα – επιστρέφοντας από την άλλη μεριά του Ατλαντικού με πολλές εικόνες από βιβλιοθήκες, και μερικές ακόμα από εργοτάξια, στις αποσκευές μου – έψαχνα να βρω υλικό για να μοιραστώ με τους δικούς μου πια σπουδαστές τα μυστικά των εφελκυόμενων κατασκευών, ήταν τελικά τα δικά του ασυναγώνιστα σκίτσα με τις κατασκευαστικές λεπτομέρειες, που επέλεξα… Οι σπουδαστές μου μπορεί να μην είχαν την τύχη να τον ακούσουν σε μια διάλεξη, όπως μου είχε υποσχεθεί το φθινόπωρο του 2001, όταν συναντηθήκαμε για τελευταία φορά και του είπα πως θα δίδασκα μαθήματα τεχνολογίας στην Αρχιτεκτονική του Βόλου. Είχαν όμως την ευκαιρία να τον γνωρίσουν μέσα από τις εργασίες και τις κατασκευές των μαθητών του στα αγαπημένα φιλμάκια από τα μαθήματα αυτά… και παρακολουθώντας με προσήλωση τον ενθουσιασμό των δικών μου συμφοιτητών να ξυπνήσει και η δική τους όρεξη για κατασκευή… για να στήσουμε με τη σειρά μας τη δική μας ορχήστρα… Ύστερα από όλα αυτά τα χρόνια, μπορώ νομίζω να του απευθύνω τον λόγο στον ενικό… Δάσκαλε, σ’ ευχαριστούμε…» | Η Μαρία Βροντίση είναι Επίκουρη Καθηγήτρια στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστήμιου Θεσσαλίας στον Βόλο, όπου, μεταξύ άλλων, πειραματίζεται μαζί με την Ομάδα [Κ]-ατασκευών στην υλοποίηση Αρχιτεκτονικών Κατασκευών σε Πραγματική Κλίμακα.

«Όταν πρωτοαντίκρισα από τον όροφο του Αιθρίου τους σπουδαστές και τις σπουδάστριες να κατασκευάζουν το βάθρο του θεατρικού μονόλογου  που είχαν σχεδιάσει, ένοιωσα την επιθυμία να συμμετάσχω και εγώ σ΄αυτή τη πρωτόγνωρη μέχρι τότε δραστηριότητα, μια και με ελκύει η «μαστορική», ιδιαίτερα του ξύλου. Ο Δημήτρης Μπίρης, που με είδε να βοηθώ στις σπουδαστικές κατασκευές, μου πρότεινε να ενταχθώ στην ομάδα διδασκαλίας του μαθήματος, πράγμα που δέχθηκα με ιδιαίτερη ευχαρίστηση. Από τότε συμμετείχα σε τρία μαθήματα,  αφού δεν πήγα στο Λεωνίδιο και είχα εκπαιδευτική άδεια το 1998. Οι Κατασκευές (όπως συνθηματικά ονομάζαμε το μάθημα) αποδείχθηκαν, μαζί με τις επιτόπιες αποτυπώσεις παραδοσιακών κτιρίων και οικισμών, τα πιο δημοφιλή μαθήματα της Σχολής και εκείνα που άφησαν τις εντονότερες αναμνήσεις στους σπουδαστές. Πιστεύω ότι το οφείλουν στην άμεση, απτή  επαφή με το αντικείμενο της Αρχιτεκτονικής και το πνεύμα ομαδικότητας που λειτούργησε για να ολοκληρωθεί με ενθουσιασμό η προσπάθεια. Ο κύκλος έκλεισε με τα έξι μαθήματα. 

Νομίζω ότι ένας από τους λόγους που το ανέστειλαν ήταν η μεγάλη επιτυχία του! Ήρθαν πολύ περισσότεροι σπουδαστές από αυτούς που μπορούσαν να παρακολουθήσουν ένα κατ’ επιλογήν μάθημα, με πολλές αλυσιδωτές συνέπειες, χωρίς να εξαιρείται και ο κίνδυνος ατυχήματος που ελλοχεύει σε τέτοιες  περιπτώσεις. Ο Δημήτρης εισηγήθηκε εναλλακτικά, αντί της κατασκευής 1:1 να μελετήσουμε το θέμα σε μακέτα 1:20. Με διαφορετικό όνομα το μάθημα υπάρχει ακόμα, είναι δημοφιλές και καταλήγει σε μακέτα 1:20. Όμως, όπως και να το κάνουμε, it’s not the real thing. Εάν συνέχιζε το μάθημα φαντάζομαι ότι θα χρησιμοποιούσαμε μαζί με την χειρωνακτική εργασία  και σύγχρονα εργαλεία:  επεξεργασία μορφής με ηλεκτρονικό υπολογιστή, ψηφιακή κοπή και επεξεργασία υλικών, ίσως χρήση ηλεκτρονικών αισθητήρων και εξαρτημάτων. Στο Συνέδριο με αφορμή τα 100 χρόνια λειτουργίας της Σχολής Αρχιτεκτόνων, συνάδελφοι από άλλες σχολές της Ελλάδας παρουσίασαν τις δικές τους νεότερες εκδοχές Κατασκευών που αξιοποιούν σύγχρονη τεχνολογία. Ελπίζω πάντα ότι θα ωριμάσουν οι συνθήκες για να αναζωογονηθεί το μάθημα, πάνω στην τροχιά που χάραξε ο Δημήτρης.» | Ο Ηλίας Ζαχαρόπουλος είναι Καθηγητής στη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Ε.Μ.Π στον τομέα Τ4- Συνθέσεων Τεχνολογικής Αιχμής.

«Το εκπαιδευτικό πείραμα που υλοποιήθηκε στην Σχολή Αρχιτεκτόνων του Ε.Μ.Π., έδωσε στα παιδιά που σπουδάζανε την δυνατότητα να κατασκευάσουν οι ίδιοι ένα αντικείμενο που προηγουμένως είχαν μελετήσει και διατυπώσει με σχέδια και μακέτες. Έτσι οι διδάσκοντες της Οικοδομικής πιστεύοντας ότι είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τις σπουδές Αρχιτεκτονικής η εμπειρία της υλοποίησης του σχεδιασμού και ακόμη περισσότερο, η συμμετοχή στην κατασκευή του, οργανώνουν τις αρχιτεκτονικές κατασκευές που πραγματοποιήθηκαν σε έξι μαθήματα, από το 1992 έως το 2000, όπου το ζητούμενο από τους σπουδαστές ήταν, να σχεδιάσουν, να επιλύσουν κατασκευαστικά και να υλοποιήσουν από μία διαφορετική κατασκευή σε κάθε μάθημα, σε κλίμακα 1:1, δηλαδή σε φυσικό μέγεθος. Όλες οι κατασκευές ετοιμάζονταν και συναρμολογούνταν στο αίθριο του κεντρικού κτηρίου του συγκροτήματος Πατησίων, του Κτηρίου Αβέρωφ. Το αίθριο μεταμορφωνόταν ουσιαστικά σε ένα ανοιχτό εργαστήριο που παρακολουθείτο από όλους τους σπουδαστές της Σχολής. Η ομαδική δουλειά και η συνεργασία μεταξύ όλων των εμπλεκομένων, οδήγησε τελικά στην ιδιαίτερα πετυχημένη έκβαση του πειράματος. Η εφευρετικότητα των προτεινόμενων κατασκευών, η φαντασία στην επίλυση των προβλημάτων, ο ενθουσιασμός και ο υγιής ανταγωνισμός των ομάδων, ξεπέρασε κάθε προσδοκία και σφράγισε με τον καλύτερο τρόπο τον κύκλο των πειραματικών μαθημάτων. Η έμπνευση, η δομή, η οργάνωση και η ευθύνη της διεξαγωγής του μαθήματος της Οικοδομικής, ανήκει στον Καθηγητή Δημήτρη Μπίρη (1944-2002). Το απόσπασμα από το κείμενο του ιδίου που ακολουθεί, με αφορμή τις πρώτες αρχιτεκτονικές κατασκευές, περικλείει όλη την εκπαιδευτική φιλοσοφία του εκπαιδευτικού πειράματος : «Η αρχική ιδέα διατυπώνεται, όπως είναι φυσικό, με την απαραίτητη ασάφεια που της επιτρέπει να παίρνει διάφορες μορφές κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας του θέματος και τις αλλαγές που οι συνθήκες κατασκευής επιβάλλουν. Λειτουργεί σαν ένα ανομοιογενές σύνολο κριτηρίων, που επιτρέπει τροποποιήσεις και προσαρμογές μικρού ή μεγάλου βαθμού, χωρίς να χάνεται ο τελικός στόχος. Ακόμα, αν σημαντικά εμπόδια προκύψουν κατά την διαδικασία, η θέληση του να την δει κανείς πραγματοποιημένη, μορφοποιημένη, βοηθά στην εξεύρεση λύσεων. Η αφήγηση της σχεδιαστικής ζωής ενός θέματος, θα μπορούσε να είναι η εξιστόρηση των περιπετειών της αρχικής ιδέας, των μεταλλαγών της μέχρι την κατασκευή ….»  | Ο Μιλτιάδης – Νικόλαος Τζιτζάς είναι Ομότιμος Καθηγητής Ε.Μ.Π.

ΕΚΘΕΣΗ: “ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 1:1 | Ένα πρωτοποριακό εκπαιδευτικό πείραμα” |Μουσείο Μπενάκη Πειραιώς 138 | Διάρκεια: 19 Οκτωβρίου – 19 Νοεμβρίου 2017

Οργάνωση: Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής, Σχολή Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ | Επιλογή και Επιμέλεια υλικού: Ηλίας Ζαχαρόπουλος, Χάρης Λαλούσης, Χαράλαμπος Λουϊζίδης, Μιλτιάδης Τζιτζάς | Οργάνωση και Συντονισμός: Μαριάννα Μηλιώνη | Σχεδιασμός και Επιμέλεια έκθεσης: Κέλλυ Βρεττού, Μαριάννα Μηλιώνη, Μιλτιάδης Τζιτζάς | Εκτυπώσεις: Φωτογραφικό Εργαστήριο Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ | Επεξεργασία προβολών: Χάρης Λαλούσης | Για τις φωτογραφίες και τις προβολές της έκθεσης χρησιμοποιήθηκε υλικό από το προσωπικό αρχείο του Δ. Μπίρη (ευγενική παραχώρηση Κ. Βρεττού), και το αρχείο της Οικοδομικής, Σχολή Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ | Για τη δημιουργία αυτών των αρχείων συνεργάστηκαν οι Δ. Μπίρης, Η. Ζαχαρόπουλος, Ζ. Λουϊζίδης, Θ. Μανιατάκος, Σ. Σκοπελίτης, Γ. Παπακωνσταντίνου, Ι. Χαρατσή, Ε. Πισπίρη, Γ. Καλαούζης, Ν. Βαμνακάς