της Τζίνας Σωτηροπούλου

Marbach, Γερμανία

Μπορεί ένας αρχιτέκτονας, σε έναν κόσμο που η παντοδυναμία της απόλυτης τρέλας, η αχαλίνωτη και διαρκής αναζήτηση μιας εικονοκλαστικής διαφορετικότητας και η αποθέωση του artistic-conceptual ζουν και βασιλεύουν, να υψώσει το ανάστημά του και να σταθεί όχι απλώς ευθυτενής αλλά με μια αξιοζήλευτη αυτοπεποίθηση «για μιαν άλλη αρχιτεκτονική» πραγματικότητα;

O David Chipperfield, με μηδενική ματαιοδοξία και με μια διαύγεια σκέψης που αφοπλίζει, κατάφερε να αλλάξει τα δεδομένα στον παγκόσμιο αρχιτεκτονικό χάρτη και να επαναπροσδιορίσει το ρόλο και την αξία του αρχιτέκτονα, από trendy designer σε πρεσβευτή μιας «δυναμικής» χωρικής πραγματικότητας. 

«Νομίζω πως η ουσία του να είσαι αρχιτέκτονας έγκειται στο να βοηθάς στην αναβάθμιση της καθημερινότητας, ακόμα και λίγο. Βάζοντας ένα παράθυρο εκεί που οποιοσδήποτε θα ήθελε. Διασφαλίζοντας πως ο καθρέφτης ξυρίσματος σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου είναι βαλμένος με την σωστή γωνία. Κάνοντας γιάπικα κτίρια λίγο πιο ευχάριστα. Τίποτα απ’ όλα αυτά δεν σημαίνει πως πρέπει να σχεδιάζεις χαζοχαρούμενες μορφές προκαλώντας τους πολιτικούς να σε θαυμάσουν ή κάνοντας τα media να πιστέψουν πως είσαι το νέο αίμα. Χρειάζεται πολλή υπομονή, πολλή πείρα και πολλή μη μοδάτη σκέψη» (Συνέντευξη στον Jonathan Glancey, The Guardian, 21-11-05).

Ο David Chipperfield δεν είναι της μόδας. Δεν πιστεύει στο στυλ μόνο για το στυλ, δεν σχεδιάζει γκλαμουράτα κτίρια, δεν επιδιώκει ασυνήθιστες φόρμες, δεν παίζει με την εικόνα. Τον ενδιαφέρει κυρίως ο άνθρωπος, η ζωή μέσα στα κτίρια, το περιβάλλον, η εναρμόνηση με την φύση, οι μικρές λεπτομέρειες, οι υφές και οι αισθήσεις. Η ομορφιά των κτιρίων του προκύπτει από αυτή του την απλότητα. Η αλήθεια της αρχιτεκτονικής του μεταμορφώνεται σε δυνατές και απαστράπτουσες εικόνες.

Αυτή του την «αρχιτεκτονική ηθική», ήρθε να επιβραβεύσει η απόλυτη βρετανική διάκριση, το βραβείο Stirling 2007, το πιο σημαντικό και γεμάτο αίγλη αρχιτεκτονικό βραβείο του Ηνωμένου Βασιλείου για το πιο επιδραστικό και αξιοζήλευτο κτίριο της χρονιάς που πέρασε, ισάξιο του Βραβείου Τέχνης Turner και του Βραβείου Λογοτεχνίας Booker. Ανάμεσα στους παλιότερους νικητές φιγουράρουν ονόματα όπως του Norman Foster (American Air Museum, Duxford, 1998), των Future Systems (NatWest Media Centre, Λονδίνο, 1999), των Alsop & Stοrmer ( Δημοτική Βιβλιοθήκη, Peckham, Λονδίνο, 2000) και των Herzog & de Meuron (Σχολή Χορού Laban, Λονδίνο, 2003).

Ανάμεσα στους φιναλίστ για το φετινό βραβείο του Βασιλικού Ινστιτούτου Βρετανών Αρχιτεκτόνων (RIBA), που χρωστάει το όνομά του στον βρετανό αρχιτέκτονα Sir James Stirling (1926-1992), ήταν μεταξύ άλλων ο Rem Koolhaas με το περίφημο «Μέγαρο Μουσικής» του στο Πόρτο της Πορτογαλίας – ένα «χωρικό κολάζ» με έντονη πλαστικότητα και ο Norman Foster με την ανάπλαση του Σιδηροδρομικού Σταθμού της Δρέσδης, σχεδιασμένο κατά τα πρότυπα της επέμβασης του στο Reichstag στο Βερολίνο. 

Παρόλο που ο David Chipperfield έχει προταθεί άλλες 3 φορές παλιότερα για το βραβείο, δεν περίμενε κανείς πως εκείνο το βράδυ, στις 6 Οκτωβρίου 2007, το αουτσάιντερ «Μουσείο Μοντέρνας Λογοτεχνίας» στο Marbach στην κοιλάδα του ποταμού Neckar της Γερμανίας θα ταρακουνούσε όλα τα στοιχηματζίδικα της Μεγάλης Βρετανίας (ναι, οι Άγγλοι παίζουν στοίχημα για τα πάντα!) και ο David Chipperfield μαζί με τον Alexander Schwarz (project architect) θα έφευγαν με το τρόπαιο και 20.000 λίρες στην τσέπη.

Ας είμαστε όμως δίκαιοι: το αρχιτεκτονικό γραφείο του David Chipperfield είχε σαφώς ένα προβάδισμα. Ήταν το μόνο προτεινόμενο για δύο κτίρια, το Μουσείο Μοντέρνας Λογοτεχνίας και το Κτίριο του Αμερικάνικου Κυπέλλου, τα οποία φαινομενικά μοιάζουν πολύ διαφορετικά μεταξύ τους, αλλά στην ουσία πατάνε στις ίδιες γερές «αισθητικές βάσεις» και  πρεσβεύουν την ίδια καθαρή απλότητα και ποιότητα στον σχεδιασμό.

Το Μουσείο Μοντέρνας Λογοτεχνίας (2006) σε κερδίζει με την πρώτη ματιά. Το γεγονός ότι περιλαμβάνει τα αυθεντικά χειρόγραφα της «Δίκης» του Κάφκα και του «Berlin Alexanderplatz» του Alfred Doblin και βρίσκεται δίπλα στο Εθνικό Μουσείο Schiller, κάνει την ύπαρξή του ιδιαίτερα σημαντική. Ακολουθώντας τα βήματα του «Less is More» και του Mies van der Rohe, το κτίριο μοιάζει να βγήκε από την κοιλάδα που το περιβάλλει.

Λιτό, καθαρό και «μοντέρνο» με έντονες ωστόσο τις κλασσικίζουσες αναφορές, με πιο εμφανή την αυστηρή κεντρική ιδέα της κιονοστοιχίας η οποία δεν αποτελεί μόνο μοτίβο κυκλοφορίας αλλά μεταμορφώνεται σε προέκταση του εσωτερικού, σε έναν ημιυπαίθριο μεταβατικό χώρο απ’ όπου μπορεί κανείς να θαυμάσει την θέα. Στο λεξιλόγιο του Chipperfield η στοά μεταφράζεται περισσότερο σε κενά και πλήρη και ο σεβασμός της ανθρώπινης κλίμακας οδηγεί σε μια ατμοσφαιρική αρχιτεκτονική. Το βαρύ μπετόν, το σκούρο ξύλο, τα τεράστια υαλοστάσια, το παιχνίδι με το φως και την σκιά κάνουν τo Μουσείο Μοντέρνας Λογοτεχνίας ένα πλούσια αυστηρό κτίριο υψηλής αισθητικής.

Ο David Chipperfield ακολουθεί πιστά το μοντερνιστικό δόγμα «Form follows function» και εμπνέεται προτίστως από την λειτουργία. Το Κτίριο του Αμερικανικού Κυπέλλου (2006) που βρίσκεται στη Βαλέντσια της Ισπανίας, το δεύτερο project του αρχιτεκτονικού studio το οποίο ήταν και το φαβορί του Βραβείου Stirling, βασίστηκε ακριβώς στην ιδέα της προβολής της λειτουργικότητας του κτιρίου με την ελαχιστοποίηση της φόρμας, την κατασκευή στο μίνιμουμ και τελικά την μείωση του κόστους και του χρόνου ολοκλήρωσης του έργου.

Δεν είναι τυχαίο που το «Veles e Vents» ή αλλιώς «Πανιά και Άνεμοι», σχεδιάστηκε και χτίστηκε μόλις σε 11 μήνες. Το εκθαμβωτικό τετραόροφο pavilion 10.000 τ.μ. από λευκό σκυρόδεμα έχει μια απίστευτη γραφιστική δύναμη: αιχμηρές ράμπες διατρέχουν ολόκληρη την όψη του κτιρίου και τεράστια ημιυπαίθρια decks από βραζιλιάνικη ξυλεία σκίζουν τον αέρα και μοιάζουν να εισχωρούν στη θάλασσα. Ολόκληρο το κτίριο-τοπόσημο θυμίζει γιγαντιαίο εξώστη με θέα κατ’ ευθείαν στο λιμάνι (60% του κτιρίου είναι στην κυριολεξία υπαίθριοι χώροι), ενώ η ταχύτητα των αγώνων γιοτ αποτυπώνεται και με το παραπάνω στη σχεδόν αεροδυναμική μορφή του κτιρίου.

Λάτρης του Louis Kahn και του Mies Van der Rohe, o David Chipperfield γεννήθηκε  στο Λονδίνο το 1953, σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών του και στην AA (Architectural Association) του Λονδίνου και άρχισε την επαγγελματική του πορεία δουλεύοντας στα studio του Douglas Stephen, του Richard Rogers και του Norman Foster. To 1984 ίδρυσε το δικό του αρχιτεκτονικό studio, «David Chipperfield Architects», και από τότε κουβαλάει πολλά βραβεία στις αποσκευές του, πολλές τιμητικές διακρίσεις και θέσεις σε Ακαδημίες και Πανεπιστήμια ανά τον κόσμο και τον απόλυτο βρετανικό τίτλο τιμής Commander of The Order δοσμένο απ’ ευθείας από το Βρετανικό Στέμμα.

Με παραρτήματα στο Μιλάνο, το Βερολίνο και τη Σαγκάη, το αρχιτεκτονικό του γραφείο απασχολεί 150 αρχιτέκτονες. Έχει κερδίσει πάνω από 40 βραβεία σε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς. Εκτός από ιδιωτικές κατοικίες, πρόσφατα σχεδίασε το νέο Λονδρέζικο studio του γλύπτη Antony Gormley, κυρίως ασχολείται με πολιτιστικά κτίρια ανά τον κόσμο, από την Βαρκελώνη και την Βενετία, μέχρι την Αλάσκα και τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Το 2010 εγκαινιάστηκε η Σύγχρονη Γκαλερί Turner στο Margate, ένα χρόνο νωρίτερα η Γκαλερί Hepworth στο Wakefield, ενώ η ανακατασκευή του Neues Museum στο Βερολίνο τέλειωσε το 2009.  Προηγούμενα projects του περιλαμβάνουν το Μουσείο Τέχνης του Figge στο Davenport (Αιόβα, 2005), την Κεντρική Βιβλιοθήκη στο Des Moines (Αιόβα, 2001) και το Μουσείο Ποταμού και Κωπηλασίας (Henley-on-Thames, 1997).

Δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο περιοδικό SOUL #issue 23 | Mάρτιος 2008